تفاوت بورس كالاي ايران و جهان

قیمت عجیب شاهین در بورس کالا

۲۰۰ دستگاه خودرو شاهین با قیمت پایه هر خودرو ۳۰۴ میلیون تومان در سه‌شنبه _بیست‌ودوم شهریورماه_ در بورس کالا عرضه می‌شود. تاریخ تحویل خودروی شاهین بیست‌وسوم مهرماه ۱۴۰۱ اعلام شده است.

به گزارش ایمنا و به نقل از پایگاه خبری بورس کالا، براساس اطلاعیه عرضه بورس کالای ایران، عرضه خودروی شاهین گروه خودرویی سایپا در بورس کالا تأیید شد و براساس آن، ۲۰۰ دستگاه خودرو شاهین با قیمت پایه هر خودرو ۳۰۴ میلیون تفاوت بورس كالاي ايران و جهان تومان در روز سه‌شنبه بیست‌ودوم شهریورماه در بورس کالا عرضه می‌شود. تاریخ تحویل خودروی شاهین بیست‌وسوم مهرماه ۱۴۰۱ اعلام شده است.

در توضیح مشخصات این محصول آمده که محل تحویل خودرو، نمایندگی‌های فروش شرکت به انتخاب مشتری است.

خریداران ملزم به واریز ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و یک درصد مالیات نقل و انتقال و دو درصد مالیات شماره گذاری برچسب انرژی (بر مبنای قیمت نهایی) و همچنین مبلغ ۴۲ میلیون و ۳۴ هزار و ۴۶۵ ریال به ازای هر خودرو شامل بیمه شخص ثالث به مبلغ ۳۸ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۴۶۵ ریال و خدمات مرتبط با شماره گذاری و پلاک به مبلغ ۳ میلیون و ۸۹۷ هزار ریال هستند.

در این اطلاعیه اشاره شده انتخاب نمایندگی و امکان تعیین رنگ خودرو (سفید یا مشکی) بدون هزینه در مرحله تکمیل وجه برای مشتری فراهم شده است.

بورس نیویورک چیست؟ بزرگ‌ترین بورس جهان و خانه سهام شرکت‌های معتبر

آمریکا یکی از قطب‌های بزرگ اقتصاد جهان است و بازار سهام آن می‌تواند آینه‌ای از وضعیت اقتصاد جهان باشد. ایالات متحده آمریکا چند بازار سرمایه دارد که دو مورد از معروف‌ترین آن‌ها بورس نزدک (NASDAQ) و بورس نیویورک (New York Stock Exchange) یا به اختصار NYSE است. بورس نیویورک بزرگ‌ترین بازار بورس در جهان به شمار می‌رود. به همین دلیل می‌توان رد پای اهمیت و تاثیر این بازار و شاخص‌های آن را در اقتصاد و صنعت سراسر جهان مشاهده کرد. اما بازار بورس نیویورک کجاست، دلیل اهمیت آن چیست و چه تفاوتی با دیگر بورس‌ها از جمله نزدک دارد؟

بیشتر بخوانید

بورس نیویورک (NYSE) چیست؟

همانطور که گفتیم، بورس نیویورک یک بازار بورس آمریکایی است که به عنوان بزرگ‌ترین بازار بورس جهان شناخته می‌شد. این رتبه بر اساس ارزش بازار کل اوراق بهادار شرکت‌های پذیرش شده در NYSE به آن اعطا شده است. تا تاریخ ۳۰ ژوئن سال ۲۰۱۸ سرمایه بازار این بورس ۲۸.۵ تریلیون دلار تخمین زده شده است.

پیش از این بازار بورس نیویورک به شکلی خصوصی اداره می‌شد. اما از تاریخ هشت مارس سال ۲۰۰۶ به یک سازمان و نهاد عمومی تبدیل شد. این اقدام در پی استفاده از یک شبکه ارتباطات الکترونیکی به نام آرکیپلاگو (Archipelago) اتفاق افتاد. در حقیقت این شبکه، یک شبکه‌ی معامله الکترونیکی مربوط به بازار سهام بود. ادغام این بازار الکترونیکی با NYSE منجر به عمومی شدن بورس نیویورک شد.

در سال ۲۰۰۷ پای یورونکست (Euronext) نیز به ماجرا باز شد. یورونکس بزرگ‌ترین بازار سهام اروپا است که با بورس نیویورک ادغام شد و در نهایت NYSE Euronext شکل گرفت. بعدها شرکت اینترکانتیننتال اکسچنج (Intercontinental Exchange) آن را خرید. این شرکت اکنون شرکت مادر بورس نیویورک است و سهام غالب آن را در دست دارد.

بورس نیویورک کجاست و چگونه کار می‌کند؟

NYSE که به نام بیگ بورد (Big Board) نیز شناخته می‌شود، در خیابان وال استریت (Wall Street) در شهر نیویورک واقع است. ساختمان این مجموعه ۲۱ اتاق دارد که به منظور تسهیل معاملات از آن‌ها استفاده می‌شود. ساختمان اصلی بورس نیویورک در پلاک ۱۸ براد استریت (Broad Street) و ساختمان دیگر آن در پلاک ۱۱ وال استریت قرار گرفته است و هر دوی آن‌ها در سال ۱۹۷۸ به عنوان بناهای تاریخی مهم معرفی شدند.

معاملات بازار سهام نیویورک تا سال‌های زیادی تنها در تالار بورس انجام می‌شد. به این ترتیب که خریداران و فروشندگان سهام خود را به صورت حضوری دادوستد می‌کردند. شیوه حراج اینگونه بود که معامله‌گران قیمت‌های پیشنهادی خود را با صدای بلند اعلام می‌کردند و سهام به تفاوت بورس كالاي ايران و جهان بهترین قیمت فروخته می‌شد. هرچند اکنون بسیاری از معامله‌گران به شیوه‌ها و سیستم‌های الکترونیکی روی آورده‌اند؛ اما هنوز معامله‌گران حضوری و سنتی همان شیوه قدیمی را پیش می‌گیرند.

ساعات کاری و روزهای تعطیل بورس نیویورک

در حال حاضر بورس نیویورک از دوشنبه تا جمعه و از ساعت ۹:۳۰ صبح تا ۴:۰۰ بعدازظهر باز است. این بازار در تمام روزهای تعطیل رسمی فعالیتی ندارد. گاهی ممکن است با واقع شدن تعطیلات رسمی در روز شنبه، روز جمعه پیش از آن نیز بورس نیویورک تعطیل باشد. هم‌چنین اگر یک‌شنبه تعطیل رسمی باشد، آن‌گاه احتمال دارد بورس نیویورک در روز دوشنبه بعد از آن نیز تعطیل باشد.

آیین آغاز به کار جلسه معاملاتی در NYSE

ساعات کاری بازار سهام نیویورک همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، از ۹:۳۰ تا ۴:۰۰ بعدازظهر (به وقت منطقه زمانی شرقی یا ET) است. با به صدا درآمدن زنگ بازگشایی، معاملات سهام آغاز می‌شود و زنگ بسته‌شدن بازار حاکی از اتمام زمان معاملاتی در آن روز است. هر یک از چهار بخش اصلی بازار سهام نیویورک زنگ‌هایی دارند که به محض فشردن دکمه‌ی مربوطه، هم‌زمان به صدا به در می‌آیند. اما فلسفه این زنگ‌ها برای آغاز جلسه معاملاتی در بورس نیویورک چیست؟

تاریخچه روش آگاه کردن افراد از شروع ساعات معاملاتی در NYSE

ساعات معاملاتی از همان ابتدا با به صدا درآمدن زنگ‌ها شروع نمی‌شد و پایان نمی‌یافت. در سال‌های دور به جای زنگ از یک چکش استفاده می‌کردند. بعد از آن و در اواخر دهه ۱۸۰۰ بود که چکش را روی یک صفحه فلزی می‌کوبیدند و به این ترتیب معامله‌گران متوجه می‌شدند که زمان شروع معاملات فرا رسیده است. در سال ۱۹۰۳ هم‌زمان با انتقال بورس نیویورک به پلاک ۱۸ براد استریت، شیوه‌های قبلی منسوخ شد و زنگ جای آن‌ها را گرفت.

قبل از سال ۱۹۹۵ مدیران تالار بورس، زنگ‌ها را به صدا در می‌آوردند. اما از این تاریخ، بورس اوراق بهادار نیویورک از مدیران شرکت‌ها دعوت کرد که زنگ‌ها را بر مبنای برنامه‌ای منظم و روتین به صدا درآورند. بعدها این امر به یک رویداد روزانه تبدیل شد.

چه کسانی زنگ NYSE را به صدا درمی‌آورند؟

اشخاصی که زنگ‌های بورس نیویورک را به صدا درمی‌آورند، مدیران شرکت‌های پذیرش شده در این بازار هستند. این افراد گاهی این حضور خود را با رویدادهای بازاریابی هماهنگ می‌کنند؛ رویدادهایی مانند رونمایی از یک محصول یا ابتکار جدید و ادغام یا مالکیت دو یا چند شرکت. گاهی اوقات ممکن است دیگر شخصیت‌های سرشناس مانند ورزشکاران و افراد مشهور این زنگ‌ را به صدا درآورند. لیزا مینلی، خواننده و بازیگر، مایکل فلپس، شناگر دارنده مدال المپیک و اسنوپ داگ، خواننده موسیقی رپ از جمله افراد سرشناسی هستند که تاکنون زنگ‌های NYSE را به صدا درآورده‌اند.

در ماه جولای سال ۲۰۱۳، بان کی مون، دبیرکل سابق سازمان ملل متحد زنگ پایان معاملات بورس نیویورک را نواخت. این امر به نشانه پیوستن بازار سهام نیویورک به طرح سازمان ملل موسوم به «ابتکار عمل بورس‌های سهام پایدار» (Sustainable Stock Exchanges Initiative) صورت گرفت.

بیشتر بدانید

در سال ۱۸۸۶ تنها در یک روز، بازار بورس نیویورک شاهد دادوستد ۱ میلیون برگه سهام بود. این امر یک اتفاق مهم و برجسته به شمار می‌رفت. در سال ۱۹۸۷ بود که ۵۰۰ میلیون برگه سهم در بورس اوراق بهادار نیویورک و تنها در طی یک روز معاملاتی معامله شد. تا سال ۱۹۹۷، ۱ میلیارد سهم در NYSE به طور روزانه داد و ستد می‌شد.

شاخص بورس نیویورک

اگر اخبار اقتصادی را دنبال کرده باشید، می‌دانید که معیار سنجش عملکرد هر بازار سرمایه، شاخص آن بازار است. اما شاخص بورس نیویورک بیانگر چیست؟ بر اساس شاخص مرکب بازار سهام نیویورک یا (NYSE Composite Index) میانگین بازدهی و ارزش سهام پذیرفته در این بازار محاسبه می‌شود.

این شاخص وضعیت بیش از ۲۰۰۰ شرکت بورسی را نشان می‌دهد، که در صنایع مختلفی از جمله املاک و مستغلات یا مالی و سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کنند.

شاخص مرکب NYSE در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی ایجاد شد، تا برخلاف شاخص میانگین صنعتی داوجونز (Dow Jones Industrial Average) شامل بازدهی و ارزش تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سهام نیویورک باشد.

تاریخچه بورس اوراق بهادار نیویورک

تاسیس بورس نیویورک به تاریخ ۱۷ ماه می سال ۱۷۹۲ برمی‌گردد. در آن روز ۲۴ کارگزار سهام از سراسر نیویورک توافق‌نامه باتنوود (Buttonwood Agreement) را امضا کردند. این اتفاق در ساختمان پلاک ۶۸ وال استریت به وقوع پیوست. به این ترتیب بازار بورس نیویورک تنها با پنج برگه اوراق بهادار کار خود را آغاز کرد. این تعداد شامل سه اوراق قرضه دولتی و دو سهام بانکی بود.

بسیاری از قدیمی‌ترین شرکت‌های سهامی عام در پی آغاز به کار بورس نیویورک به عنوان مهم‌ترین بازار اوراق بهادار آمریکا در این بازار حضور یافتند. شرکت کانسالیدیتد ادیسن (Consolidated Edison)، قدیمی‌ترین کمپانی حاضر در بورس نیویورک است. این شرکت در سال ۱۸۲۴ تحت عنوان شرکت New York Gas Light Company در این بازار پذیرش شد. در کنار شرکت‌های آمریکایی، شرکت‌های سهامی مستقر در خارج از آمریکا نیز می‌توانند سهام خود را تفاوت بورس كالاي ايران و جهان در NYSE ثبت کنند؛ به شرطی‌که قوانین و ضوابط پذیرش در بورس نیویورک را رعایت کنند.

وجود شرکت‌های ادغام‌شده در بورس نیویورک منجر به گستردگی وسیع و مشارکت جهانی سهام‌داران در این بازار شده است. این بازار پیش از آن‌که با Euronext ادغام شود، فعالیت خود را در قالب NYSE آغاز کرد.

همانطور که پیشتر اشاره شد، در سال ۲۰۱۳، کمپانی Intercontinental Exchange یا به اختصار ICE، شرکت NYSE Euronext را خریداری کرد. ارزش این معامله ۱۱ میلیارد دلار بود. یک سال پس از این اتفاق، یورونکست از دل ICE و در جریان یک عرضه اولیه سهام (IPO) مجددا به عنوان یک بورس اروپایی مستقل سر برآورد. اما در جریان این فرایند ICE هم‌چنان به عنوان مالک اصلی بورس نیویورک باقی ماند و آن را در بازار سهام عرضه نکرد.

تفاوت بورس نیویورک و بورس نزدک

همانطور که در ابتدای این مقاله نیز اشاره کردیم، آمریکا چندین بازار بورس دارد که بورس نیویورک و بازار بورس نزدک مهم‌ترین آن‌ها هستند. این دو بازار اما تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

• تاریخ تاسیس: بورس نیویورک در سال ۱۷۹۲ و در وال‌استریت فعالیت خود را آغاز کرد. بورس نزدک اما حدود ۲۰۰ سال بعد و در سال ۱۹۷۱ و به عنوان یک سامانه معاملات آنلاین تاسیس شد و در ابتدا حتی دفتر فیزیکی نداشت.
• تعداد شرکت‌های پذیرفته شده: در حال حاضر بیش از ۲۴۰۰ شرکت در بورس نیویورک حضور دارند که اکثر آن‌ها را شرکت‌های قدیمی و تثبیت‌شده‌ای مانند بانک‌ها و شرکت‌های نفتی تشکیل داده‌اند. اما در بورس نزدک بیش از ۳۸۰۰ شرکت کوچک و بزرگ فعال هستند که شامل برخی از مهم‌ترین شرکت‌های حوزه تکنولوژی در جهان مانند مایکروسافت و فیسبوک است.
• ارزش بازار: ارزش بازار نیویورک چند برابر ارزش بازار نزدک است و این درحالی است که شرکت‌های بیشتری در بورس نزدک فعال هستند. این امر نشانگر کوچک‌تر بودن شرکت‌های پذیرفته شده در بورس نزدک است.
• روش انجام معالات: در بورس نیویورک معاملات به طور مستقیم بین خریداران و فروشندگان انجام می‌شود. یعنی در هر لحظه، بیشترین قیمت پیشنهادی خرید با کمترین قیمت درخواستی فروش مقایسه می‌شود و در صورت تطابق معامله انجام می‌شود. اما در تفاوت بورس كالاي ايران و جهان بازار نزدک، معاملات از طریق واسط‌های مرکزی صورت می‌گیرد و خریدار و فروشنده قیمت‌های مدنظر خود را به این واسطه ارسال می‌کنند و در صورت تطابق و در کسری از ثانیه معامله صورت می‌گیرد و مبلغ معامله از طریق واسطه و پس از کسر کارمزد، بین خریدار و فروشنده رد و بدل می‌شود.
• بازدهی: با توجه به پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌ها، شاخص بازار بورس نزدک در سال‌های اخیر رشد بیشتری نسبت به بورس نیویورک داشته است.

تاریخ‌های تفاوت بورس كالاي ايران و جهان مهم در بورس نیویورک

• ۲۴ اکتبر سال ۱۹۲۹: بدترین سقوط بازار سهام در تاریخ آمریکا از پنج‌شنبه سیاه آغاز شد. این روند تا سه‌شنبه سیاه (یعنی روز ۲۹ اکتبر همان سال) و با فروش هیجانی سهام ادامه پیدا کرد. این اتفاق در پی سقوط بورس سهام لندن به وقوع پیوست که در سپتامبر رخ داده بود و نشانه‌ای از آغاز رکود بزرگ اقتصادی داشت. این رکود بر تمام کشورهای صنعتی غرب تاثیر گذاشت.

• یکم اکتبر سال ۱۹۳۴: در این تاریخ بورس نیویورک توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) به عنوان بورس اوراق بهادار ملی ثبت شد.

• ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷: شاخص یا میانگین صنعتی داو جونز (DJIA)، تنها در یک روز ۵۰۸ واحد افت کرد. این میزان معادل سقوطی ۲۲.۶ درصدی بود.

• ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱: در پی حملات ۱۱ سپتامبر، NYSE چهار روز تعطیل شد. کار این بازار مجددا در روز ۱۷ سپتامبر از سر گرفته شد. در بازه‌ی پنج روزه پس از این بازگشایی، بالغ بر ۱.۴ تریلیون دلار از این بازار خارج شد و بزرگ‌ترین ضرر را در تاریخ NYSE رقم زد.

• اکتبر ۲۰۰۸: NYSE Euronext مالکیت و خرید سهام بورس اوراق بهادار آمریکا (American Stock Exchange) را با مبلغ ۲۶۰ میلیون دلار تکمیل کرد.

• شش می ۲۰۱۰: بزرگ‌ترین سقوط شاخص داو جونز طی یک روز پس از سقوط تاریخی میانگین صنعتی داوجونز در سال ۱۹۸۷،در ششم می سال ۲۰۱۰ اتفاق افتاد. در این روز میانگین صنعتی داوجونز ۹۹۸ واحد افت کرد. این واقعه را 2010 Flash Crash نامیدند که حاکی از سقوط سریع شاخص در یک روز است.

• دسامبر ۲۰۱۲: کمپانی ICE پیشنهاد خرید NYSE Euronext را در ازای مبادله اوراق بهادار به ارزش ۸ میلیارد دلار ارائه کرد.

• یک می ۲۰۱۴: بورس نیویورک به اتهام نقض قوانین بازار از سوی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا مشمول جریمه ۴.۵ میلیون دلاری شد.

• ۲۵ می ۲۰۱۸:‌ خانم استیسی کانینگهام (Stacey Cunningham) به عنوان نخستین رئیس زن NYSE منصوب شد.

• ۲۳ مارس ۲۰۲۰: تالار بورس نیویورک در پی همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ به طور موقت بسته شد. بر این اساس مقرر شد که معاملات به صورت الکترونیکی انجام شوند.

جمع‌بندی

قدمت بورس نیویورک به سال ۱۷۹۲ برمی‌گردد. این بازار با توجه به ارزش بازار شرکت‌های حاضر در آن، لقب بزرگ‌ترین بازار سهام را به خود اختصاص داده است. بسیاری از قدیمی‌ترین شرکت‌های سهامی عام آمریکا در بورس اوراق بهادار نیویورک حضور دارند. نام دیگر این بازار Big Board است که توسط معامله‌گران به آن اطلاق شده است. شرکت Intercontinental Exchange در سال ۲۰۱۳ با خرید بورس نیویورک به مالک اصلی آن تبدیل شد.

استاندار گلستان: قدرت‌های پوشالی جهان عامل اختلاف بین مذاهب اسلامی هستند

گرگان - ایرنا - استاندار گلستان با تقدیر از وحدت و همبستگی اقوام ساکن این استان گفت: قدرت‌های پوشالی جهان عامل اختلاف مذاهب و خلق فرقه‌های ضاله در امت اسلامی هستند.

به گزارش ایرنا، علی‌محمد زنگانه روز چهارشنبه در نشست وحدت‌آفرین علمای شیعه و سنی به مناسبت هفته وحدت در گرگان اظهار داشت: در طول تاریخ دشمن در پی واردکردن خدشه به وحدت شیعه و سنی بود که باید در برابر این دسیسه هوشیار باشیم.

زنگانه ادامه داد: تفاوت بورس كالاي ايران و جهان هر فرد یا گروهی با هر دیدگاه و رویکرد فکری اگر گامی در راه تفرقه و ایجاد خلل در وحدت مردم بردارد، قدم در راه خیانت و آسیب رساندن به جامعه برداشته است.

وی اضافه کرد: هر چند جمهوری اسلامی به واسطه تفاوت در طوایف و مذاهب از سپیده‌دم انقلاب همواره مورد طمع و سوءاستفاده دشمنان نظام مقدس اسلامی بود اما به واسطه بصیرت مردم این توطئه‌ها ناکام مانده است.

استاندار گلستان اظهار کرد: هر فردی که خود را وامدار خون شهدا و مدیون ملت ایران می‌داند، مکلف است برای قوام بیشتر وحدت و انسجام جامعه تلاش کند.

رکورد تاریخی معاملات بورس کالای ایران شکسته شد

مدیرعامل بورس کالا از ثبت بالاترین رکورد تاریخی ارزش معاملات بورس کالا در سال جاری خبر داد و گفت: ارزش کل معاملات امسال بورس کالای ایران تا پایان بهمن ماه، به بیش از یک میلیون و 35 هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 39 درصد افزایش یافت.

«حامدسلطانی نژاد» روز یکشنبه در نشست خبری خود با خبرنگاران اظهار داشت: در 10 ماه نخست امسال، بورس کالا 48 درصد از ارزش کل معاملات بازار سرمایه را به خود اختصاص داده است.

وی گفت: بر این اساس، بورس کالای ایران با ارزش معاملات 879 هزار میلیارد ریالی، رتبه اول را در بین سایر بورس ها کسب کرده است.
وی ادامه داد: همچنین 24 میلیون و 131 هزار تن محصول به ارزش 446 هزار و 353 میلیارد ریال در بازار فیزیکی بورس کالا معامله شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش 4 درصدی در حجم و 33 درصدی در ارزش معاملات را تجربه کرده است.

کرمان داغدار پسته

صادرات پسته ایران سقوط کرد. حالا بنا بر اعلام گمرک، میزان صادرات پسته در پنج ماه ابتدای امسال به حدود 15 هزار تن رسیده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به حدود یک‌چهارم رسیده است. این اتفاق در‌حالی رخ می‌دهد که ایران نه‌تنها روزگاری یکه‌تاز بازار پسته جهان بود که پسته یکی از ارزآورترین کالاهای غیرنفتی ایران به‌شمار می‌آمد و درآمد سالانه‌ای معادل 1.5 میلیارد دلار برای کشور ایجاد کرده بود.

شرق: صادرات پسته ایران سقوط کرد. حالا بنا بر اعلام گمرک، میزان صادرات پسته در پنج ماه ابتدای امسال به حدود 15 هزار تن رسیده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به حدود یک‌چهارم رسیده است. این اتفاق در‌حالی رخ می‌دهد که ایران نه‌تنها روزگاری یکه‌تاز بازار پسته جهان بود که پسته یکی از ارزآورترین کالاهای غیرنفتی ایران به‌شمار می‌آمد و درآمد سالانه‌ای معادل 1.5 میلیارد دلار برای کشور ایجاد کرده بود.

قطب پسته ایران‌زمین ‌ گیر بحران آب

بحران آب قطب تولید پسته ایران را زمین‌گیر کرده است. حالا باغداران کرمانی می‌گویند که بسیاری از باغ‌های پسته خشکیده‌اند و پسته‌کاران زیادی به مناطقی مانند ساوه، قزوین و خراسان مهاجرت و باغ‌های پسته خود را در این مناطق احداث کرده‌اند. آنها می‌گویند عمق چاه‌های کرمان در برخی مناطق گاهی تا 150 متر هم می‌رسد و به آب نمی‌رسند! وضعیت باغداران پسته کرمان حالا به حدی نامساعد است که می‌گویند برای تأمین هزینه‌های کشت سال جاری هم با چالش مواجه شده‌اند. استان کرمان ۷۰ درصد پسته تولیدی در ایران را به خود اختصاص داده است اما این روزها تعداد بالای ترمینال‌های ضبط پسته تعطیل شده‌اند. کرمانی‌ها می‌گویند که تنها در شهرستان رفسنجان که مهم‌ترین قطب تولید پسته جهان محسوب می‌شود ۵۰ درصد افت تولید پسته رخ داده است. به‌جز کمبود شدید منابع آبی افزایش دما هم به مشکلات باغداران پسته دامن زده و بر میزان پوکی پسته افزوده است.

البته بحران آب به قطب پسته ایران خلاصه نمی‌شود و این روزها در مهم‌ترین قطب‌های کشاورزی ایران سطح دغدغه به تأمین آب آشامیدنی رسیده است. در تابستان امسال آب آشامیدنی دو استان چهارمحال‌و‌بختیاری و همدان روزهای متمادی قطع شد و بر اساس گزارش تسنیم ذخیره آب در هشت سد مهم تأمین آب شرب کشور به زیر ۲۰ درصد رسیده است. بر این اساس بررسی آمار رسمی منابع آب کشور نشان داد که از ابتدای سال آبی جاری تا 16 مهرماه، 370 میلیون مترمکعب ورودی آب به سدهای کشور بوده که این رقم نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، 27 درصد کاهش داشته است. در نیمه مهرماه، میزان آب ذخیره‌شده در سدهای کشور به 18 میلیارد و 570 میلیون مترمکعب رسیده که حدود 36 درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور پُر و حدود 64 درصد این ظرفیت خالی است.

سقوط صادرات پسته

بحران آب در ایران حالا صادرات مهم‌ترین کالای کشاورزی ایران یعنی پسته را زمین‌گیر کرده است. آمارهای گمرک حاکی از سقوط صادرات پسته در سال جاری است. بر اساس آمارهای صادراتی گمرک در پنج‌ماهه نخست سال 1401 تاکنون 14هزار و 841 تن و 860 کیلوگرم پسته به ارزش نزدیک به 108میلیون و 93 هزار دلار به دیگر کشورها صادر شده است.

صادرات حدود 15 هزار تنی پسته در پنج‌ماه نخست امسال در‌حالی انجام شده است که در مدت مشابه سال گذشته میزان صادرات پسته حدود 60 هزار تن بود و به‌این‌ترتیب باید گفت که صادرات پسته ایران حدود یک‌چهارم سال گذشته است. البته کاهش صادرات پسته اتفاقی منحصر به امسال نبوده و از سال‌ها پیش شروع شده است و در شرایطی که در سال 86 صادرات پسته ایران به حدود 265 هزار تن می‌رسید، این عدد در سال‌های بعد مدام کمتر و کمتر شد. به‌طوری‌که در سال 99 صادرات پسته ایران به 203 هزار تن رسید و در سال 1400 این رقم به حدود 135 هزار تن کاهش داشت. به‌این‌ترتیب باید گفت که در 14 سال گذشته میزان صادرات پسته ایران تقریبا به نصف رسیده و حالا در پنج‌ماهه اول امسال کاهش صادرات پسته با سقوط شدیدتر به حدود یک‌چهارم مدت مشابه سال گذشته رسیده است. سقوط صادرات پسته د‌رحالی است که این کالا نه‌تنها روزگاری در جهان برند ایران را به یدک می‌کشید و یکه‌تاز بود که یکی از ارزآورترین کالاهای غیرنفتی ایران به‌شمار آمده و به‌طور میانگین سالانه حدود 1.5 میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد می‌کرد.

توقف احداث باغ پسته در کرمان

محمدمهدی برومندی، معاون باغبانی وزیر کشاورزی در واکنش به چالش‌های قطب پسته ایران به «شرق» می‌گوید که باغ‌های پسته کرمان دیگر بیشتر از این توسعه نخواهد داشت و اصلاح، احیا و جایگزینی باغات در دستور کار قرار دارد.

او در ادامه با اشاره به کاهش صادرات پسته گفت که «در‌مجموع تولید سالانه، ۲۰۰ هزار تن صادر می‌کردیم ولی امسال با توجه به سرمازدگی باغات و بحران آب میزان تولید نسبت به سال قبل کاهش داشته است».

در همین زمینه فرهاد آگاه، عضو هیئت‌مدیره انجمن پسته ایران هم به ایلنا گفته است: مقدار صادرات پسته هر‌سال تغییر می‌کند اما سال 86 سال اوج تولید پسته در ایران بوده است و در این سال حدود 265 هزار تن پسته تولید شد‌ اما شدت‌گرفتن خشکیدگی منابع آب در مناطق سنتی تولید پسته کشور، باعث شد نتوانیم دوباره در حجم بالا پسته تولید کنیم. او با بیان اینکه درخت پسته سال‌آوری دارد و آمار دقیقی از حجم تولید پسته سالانه کشور وجود ندارد، گفت: ارائه پیش‌بینی دقیق از تولید پسته، دشوار است اما انجمن پسته ایران پیش‌بینی می‌کند با توجه به سرمازدگی بهاره امسال در استان‌های کرمان، یزد و فارس حجم تولید در سال جاری کمتر از سال گذشته باشد که حدود 135 هزار تن بود.

آگاه با بیان اینکه حدود 15 درصد از پسته تولیدی در داخل کشور مصرف و مازاد آن صادر می‌شود، گفته است: مقدار صادرات پسته هر‌سال تغییر می‌کند و فاکتورهایی چون میزان تولید و نرخ ارز در حجم صادرات سالانه پسته تعیین‌کننده است؛ می‌توان گفت حدود 85 درصد پسته تولیدی به خاور دور، اتحادیه اروپا، شبه‌قاره هند، کشورهای مشترک‌المنافع و خاورمیانه صادر می‌شود. عضو هیئت‌مدیره انجمن پسته ایران در پاسخ به این پرسش که آیا پسته محصول آب‌بری است، افزود: مقاله‌ای در اندیشکده تدبیر آب ایران با عنوان ارزیابی معیارهای الگوی کشت منتشر شد. در این مقاله به این موضوع پرداخته شد که با چه معیاری باید آب‌بری یک محصول را اندازه گرفت. مثلا به ازای هر مترمکعب آبی که مصرف می‌شود، چه میزان محصول تازه به‌دست می‌آید؟ یا چند کیلو محصول خشک‌شده تولید می‌شود؟ یا محصول تولیدی چند کالری انرژی دارد؟ یا به ازای هر مترمکعب آب مصرفی چقدر سود برای کشور حاصل می‌شود؟ از دید بنده معیار درست همین آخری است؛ یعنی به ازای هر مترمکعب آبی که برای تولید یک محصول مصرف می‌شود، چند دلار سود حاصل می‌شود.

او ادامه داد: منافع ملی و سودآوری باید مهم‌ترین عامل برای مقایسه آب‌بری تولید یک محصول در نظر گرفته شود. آگاه با بیان اینکه تولید محصولات سودآور بهترین گزینه برای استفاده از نزولات آسمانی و آب‌های سبز است، افزود: اگر از دید اقتصادی به این موضوع بپردازیم، سودآوری و ارزآوری پسته نسبت به آبی که برای تولید آن مصرف می‌شود، قابل‌توجه است. اما این مسئله یک‌سوی دیگر هم دارد و نباید از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت غیراصولی و مخرب کرد؛ می‌توانیم به میزان منابع آب تجدیدپذیر از آب‌های زیرزمینی بهره بگیریم. اعتقاد دارم بازار آزاد باید تصمیم بگیرد که آبی که مجاز هستیم از آن استفاده کنیم، در کدام قسمت و برای تولید کدام محصول مصرف شود که بیشترین سودآوری را برای مملکت به همراه بیاورد. آگاه در پاسخ به این پرسش که پسته در استان‌هایی تولید می‌شود که با تنش‌های آبی جدی درگیر هستند و این احتمال وجود دارد ادامه روند تولید محصولات آب‌بر امکان زیست در این مناطق را تقلیل دهد، آیا در این شرایط سودآوری نیز در ‌اولویت قرار می‌گیرد، گفت: ظرفیت جغرافیایی و اقتصادی یک منطقه دیکته می‌کند که چقدر امکان زیست در آنجا وجود دارد و نه برعکس.

استان‌های کرمان، خراسان رضوی، یزد، خراسان جنوبی، تهران، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی، لرستان و آذربایجان غربی، فارس، سمنان، مرکزی، قم، سیستان‌و‌بلوچستان، اصفهان، قزوین، جنوب کرمان، البرز، اردبیل از جمله استان‌های ایران هستند که در آن برداشت پسته انجام می‌شود.