چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟

طرح پانزی چیست و چگونه آن را بشناسیم؟

طرح پانزی (Ponzi scheme) ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار می‌کند و سودهای نجومی و تضمینی پرداخت می‌کند. اما حقیقت این است: سودِ سرمایه‌گذاران قدیمی با پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود؛ فقط نوعی بازی با پول.

در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر، سود به‌طور منظم پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند؛ اما در نهایت وقتی قربانیِ جدیدی نباشد که پول وارد کند، این طرح اشباع می‌شود و فرو می‌پاشد. در نهایت طراح پانزی هم در با پول‌های بادآورده فرار می‌کند و تنها چیزی که باقی می‌ماند تعداد زیادی مالباخته است.

در کل همه طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند؛ اما شکل و ظاهر این کلاهبرداری می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.

چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی را می‌شود در این چند مرحله خلاصه کرد:

۱. تبلیغات فریبنده

در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولاً در اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سود بیشتر خواهد شد.

۲. واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد

سودها به‌طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سودها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید و یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.

۳. ورود سرمایه بیشتر

پس از جلب‌شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه‌ به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله، تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی وام سنگین دریافت کنند یا قرض بگیرند یا حتی خانه یا ماشین خود را بفروشند.

۴. پایان ورود سرمایه‌گذار جدید و فروپاشی طرح

مراحل ۱ تا ۳ چندین بار تکرار می‌شوند تا اینکه دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.

طول عمر طرح پانزی چقدر است؟

همان طور که در بالا اشاره کردیم، طرح پانزی تا زمانی ادامه می‌یابد که سرمایه‌گذار به‌اندازه کافی وجود داشته باشد یا طراح از میزان پول به‌دست‌آمده راضی شود.

طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولاً یک طرح پانزی بیشتر از دو سال دوام نمی‌آورد؛ مثلاً طرح پانزیِ چارلز پانزی کمی بیشتر از یک‌سال دوام آورد.

با این حال، بعضی طرح‌های پانزی با تغییر مداوم پلن‌های خود و جذب سرمایه‌گذار جدید، ممکن است تا ۱۰ سال هم به جذب سرمایه بیشتر ادامه دهند.

طرح پانزی چیست و چگونه آن را بشناسیم؟

اگر جایی به شما وعده سودهای نجومی و تضمینی (مثلا ماهی بیش از ۱۰ درصد) در قبال پول‌هایتان داده شد، احتمالا با یک ترفند پانزی طرف هستید که می‌خواهد کلاه بزرگی بر سر شما بگذارد و سرمایه‌ای که سال‌ها برایش تلاش کردید را به چنگ آورد. به گزارش ارز دیجیتال، یک طرح پانزی (Ponzi scheme)، ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار خواهد کرد و سودهای نجومی و تضمینی به سرمایه‌گذاران خواهد داد.

در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به‌دلیل اشباع شدن و نبود سرمایه‌گذار جدید نابود شده و معمولا کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می‌شود. برای درک بهتر طرح پانزی به مثال زیر توجه کنید (اسامی و اعداد و ارقام فرضی هستند):

چنگیز یک کلاهبردار است که قصد انجام ترفند پانزی را دارد. او یک شرکت یا سایت جعلی تاسیس می‌کند و در آن به مردم وعده می‌دهد که اگر هر کدام از آنها مثلا یک میلیون تومان پول پرداخت کنند، او با آن پول‌ها در بورس نیویورک، ارزهای دیجیتال یا هر جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهی ۲۰۰ هزار تومان (۲۰ درصد) سود تضمینی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند.

اما در حقیقت هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در کار نیست و فقط بازی با پول انجام می‌شود. پس از مدتی تبلیغات و جذب سرمایه‌گذاران اولیه، حالا چنگیز میلیون‌ها تومان پول جمع‌آوری کرده است. برای اینکه طرح ادامه پیدا کند و پول بیشتری جذب شود، چنگیز از پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران اولیه را پرداخت می‌کند. همین مورد باعث می‌شود تا مشتریان قدیمی که در ابتدا سود دریافت کرده‌اند، این طرح‌ را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنند و سرمایه‌گذاران جدیدتری پا به عرصه بگذارند.

پس از اینکه پول خوبی جمع‌آوری شد یا وقتی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشد، چنگیز با پول‌ها فرار می‌کند و طرح از هم فرو می‌پاشد. اینترنت موجب شد تا طرح‌های پانزی به حد زیادی گسترش پیدا کنند، زیرا تبلیغات و دریافت مبالغ در آن راحت‌تر است و طراح می‌تواند ناشناس باقی بماند.

نام طرح پانزی از کجا می‌آید؟

نام طرح پانزی (Charles Ponzi) از نام چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ گرفته شده است. او با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز می‌داد. روش پانزی این بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی توانست با طرح ابداعی خود، در دهه ۱۹۲۰ در آمریکا، بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند.

طول عمر طرح پانزی چقدر است؟

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، طرح پانزی تا زمانی ادامه می‌یابد که سرمایه‌گذاران جدید به اندازه کافی وجود داشته باشند یا طراح از میزان پول به‌دست آمده راضی شود. پس از اینکه مقدار زیادی پول جمع شد یا دیگر سرمایه‌گذاران جدید به اندازه نیاز وارد عرصه نشدند، طراح دیگر سودی پرداخت نمی‌کند. طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولا یک طرح پانزی بیش‌تر از دو سال دوام نمی‌آورد.

طرح پانزی چگونه کار می‌کند؟

به طور کلی همه طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند اما نحوه کار می‌تواند کمی متفاوت باشد. هسته اصلی همه طرح‌های پانزی یکی است اما ظاهر و نوع ادعاها متفاوت است.

چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی:

۱- تبلیغات فریبنده: در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولا در اینترنت یا گروه‌های اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.

۲- واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد: سودها به طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سودها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.

۳- ورود حجم زیادی از سرمایه: پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه‌ به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.

۴- فروپاشی طرح: موارد ۱ تا ۳ چند بار تکرار می‌شوند تا اینکه دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.

تشخیص طرح پانزی

با وجود اینکه کلاهبرداری‌های پانزی در انواع و شکل‌های مختلف ظاهر می‌شوند، همه انواع آن، یکسری خصوصیات اصلی دارند که عبارت‌اند از:

سودهای نجومی و تضمینی

قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی بودنش شک کنید. منظور از نجومی بودن سود این است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید، باز هم سودش از طرح پانزی پایین‌تر است. مثلا ماهی بیش از ۱۰ درصد سود تضمینی، بسیار مشکوک است. به این فکر کنید که چطور می‌شود بدون هیچ ریسکی چنین سودی را تضمین داد؟

ناشناس بودن طراح

در یک طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، معمولا از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده می‌شود. یک طراح پانزی قطعا نمی‌خواهد شناسایی شود.

چگونه طرح های پانزی را بشناسیم؟

برای فعالیت در دنیای کریپتوکارنسی، قبل از آنکه به فکر کسب سود در صرافی تبدیل باشیم، باید از دارایی خود در برابر کلاهبردارها و پروژه‌های پانزی محافظت کنیم. پروژه‌های کلاهبرداری در گوشه‌وکنار بازار ارزهای دیجیتال آماده هستند تا قربانیان خود را پیدا کنند. از طرفی برخی از کارشناسان بر این باورند که کل بازار کریپتو یک طرح پانزی است و ارزهای دیجیتال می‌توانند قربانیان زیادی را بگیرند. اما واقعیت چیست؟ آیا ارزهای دیجیتال واقعاً یک طرح پانزی هستند؟ چگونه طرح‌های پانزی را بشناسیم؟ برای گرفتن پاسخ این سؤالات، خواندن این مقاله را از دست ندهید.

طرح پانزی (ponzi scheme) چیست؟

در واقع این طرح نوعی کلاهبرداری است که در آن کلاهبرداران پول سرمایه‌گذاران را می‌گیرند و با وعده بازگشت سود و سرمایه، زنجیره کلاهبرداری خود را ادامه می‌دهند. پانزی یک طرح سرمایه‌گذاری با وعده بازگشت سرمایه سریع و زیاد برای سرمایه‌گذار است. در این نوع کلاهبرداری، غالباً سود سرمایه‌گذار اولیه با پول سرمایه‌گذاران نسل دوم پرداخت می‌شود و این‌گونه اعتماد افراد را جلب می‌کنند. این چرخه آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند تا دیگر سرمایه‌گذار جدیدی به آن اضافه نشود و در نهایت طراحان اولیه پروژه نتوانند به کاربران سودی پرداخت کنند.

چنین شرایطی بهترین فرصت برای گرداننده این طرح است که با سودهای که تا این لحظه به دست آورده است، ناپدید شود. اغلب به دلیل قانونی‌بودن این پروژه‌ها، افراد زیادی به آنها اعتماد می‌کنند. طرح‌های پانزی سرمایه‌گذاران را قانع می‌کنند که سود دریافتی آنها از طریق یک سرمایه‌گذاری قانونی است و هیچ ریسکی در این کار وجود ندارد. آنها با پرداخت سود منظم در چند ماه اول، اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران را جلب می‌کنند.

تاریخچه طرح پانزی

نام طرح پانزی از نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) یکی از مشهورترین کلاهبرداری‌های تاریخ گرفته شده‌است. این فرد با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده می‌داد ۵۰ درصد سود در مدت‌زمان ۴۵ روز دریافت می‌کنند. روش این فرد نیز این‌گونه بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود نفرات اول را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی در دهه ۱۹۲۰ توانست با طرح ابداعی خود بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند که معادل ۲۵۰ میلیون دلار امروز است.

طرح پانزی چگونه کار می‌کند؟

به‌طورکلی تمامی طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند، اما شکل و ظاهر این کلاهبرداری‌ها می‌تواند کاملاً متفاوت باشد. چرخه اصلی طرح پانزی در چند مرحله خلاصه می‌شود.

1. تبلیغات فریبنده: در ابتدا با تبلیغات فریبنده در شبکه‌ای اجتماعی و اینترنت، افراد جذب این سیستم می‌شوند و سرمایه‌گذاری خود را شروع می‌کنند. برخی از این طرح‌های پانزی از روش‌های بازاریابی استفاده می‌کنند و اگر کاربر بتواند عضو جدیدی وارد سیستم کند سود بیشتری کسب خواهد کرد.
2. واریز سودهای اولیه: در ابتدا سودها به طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد کاربران بیشتر جلب شود. این سودها با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود.
3. ورود سرمایه بیشتر: پس از جلب اعتماد سرمایه‌گذاران اولیه، افراد بیشتری به این طرح اعتماد می‌کنند و سرمایه خود را وارد سیستم می‌کنند. حتی برخی از سرمایه‌گذاران قدیمی، سرمایه بیشتری را وارد می‌کنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از افراد وام‌های سنگین دریافت کنند و یا حتی خانه و ماشین خود را بفروشند.
4. نبود سرمایه‌گذار جدید و فروپاشی طرح: سه مرحله اول ممکن است چندین بار تکرار شود تا جایی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد. پس از آن گرداننده طرح تمامی پول‌های باقی‌مانده را برمی‌دارد و ناپدید می‌شود.

چگونه می‌توانیم طرح پانزی را تشخیص دهیم؟

شاید در مرحله اول نتوانیم یک طرح پانزی را تشخیص دهیم، اما همه آنها دارای یک سری خصوصیات مشترک هستند که می‌توانند برای ما مانند یک هشدار عمل کنند. زمانی که حساسیت بیشتری درباره این هشدارها داشته باشیم و نشانه‌های مختلف را بررسی کنیم، به‌راحتی می‌توانیم یک طرح پانزی را تشخیص دهیم. این هشدارها عبارت‌اند از:

وعده سودهای نجومی بدون ریسک: هیچ سرمایه‌گذاری بزرگ یا کوچکی بدون ریسک وجود ندارد. هرچقدر که یک طرح سودآوری بالاتری داشته باشد بدون شک میزان ریسک آن نیز بالاتر می‌رود. به طرح‌هایی که ضمانت سود بالا و بدون ریسک را می‌دهند باید شک کنیم.

مشخص نبودن هویت گرداننده طرح: در پروژه‌های پانزی اغلب اطلاعاتی درباره تیم توسعه‌دهنده و یا گرداننده آن وجود ندارد و معمولاً از نام‌های تقلبی استفاده می‌شود.

شفاف نبودن فعالیت‌ها: در این‌گونه طرح‌ها اطلاعات شفافی وجود ندارد و گفته نمی‌شود که این سودها چگونه به دست می‌آیند و تضمین آنها به چه صورت است. مثلاً برخی می‌گویند که پول ما در استخراج ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما نمی‌گویند که مکان آن کجاست و یا ریسک کار چقدر است.

عدم وجود اطلاعات تماس: ناشناس بودن از خصوصیات اصلی طرح‌های پانزی است و این‌گونه طرح‌ها معمولاً آدرس و شماره‌تلفن معتبری از خود اعلام نمی‌کنند و یا از آدرس‌های تقلبی استفاده می‌کنند.

نداشتن مجوز قانونی: طرح‌های پانزی اغلب نمی‌توانند مجوز قانونی دریافت کنند. البته برخی از آنها آن‌قدر حرفه‌ای هستند که مقامات قانون‌گذار هم می‌توانند فریب دهند. برخی از کارشناسان بر این باورند در جریان ورشکستگی برخی مؤسسات مالی ایران در سال ۱۳۹۶، از طرح پانزی استفاده شده است.

طرح پانزی در ارزهای دیجیتال

به‌طورکلی ارزهای دیجیتال باتوجه‌به ویژگی‌های خاصی که دارند، کار را برای کلاهبرداران طرح پانزی راحت کرده‌اند. ویژگی‌هایی نظیر مشکل بودن رهگیری تراکنش‌ها، عدم نیاز به‌حساب بانکی، جذب سرمایه از سراسر دنیا، انتقال سریع سرمایه و پول‌شویی آسان‌تر موجب می‌شود افراد سودجو قربانیان بیشتری را بگیرند. در حقیقت کلاهبرداران از طرح‌های پانزی استفاده می‌کنند تا رد کمتری را از خود به جا بگذارند. در حوزه ارزهای دیجیتال شکل‌های پانزی کمی متفاوت هستند و رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:

ماینینگ ابری (Cloud mining): اغلب این پلتفرم‌ها استخراجی انجام نمی‌دهند و با استفاده از روش پانزی، زز سود سرمایه‌گذاران جدید به سرمایه‌گذاران قدیمی سود پرداخت می‌کنند.

فروش ارزهای بی‌ارزش: این روش به‌تنهایی یک روش پانزی محسوب نمی‌شود اما مکملی برای طرح‌های پانزی است. کلاهبرداران در این روش از کاربران پول زیادی دریافت می‌کنند تا در قالب بیت‌کوین یا ارزهای دیجیتال دیگر، سودهای تضمینی به آنها پرداخت کنند.

ایردراپ در ربات‌های تلگرامی: ربات‌های تلگرامی هم یکی دیگر از طرح‌های کلاهبرداری هستند و می‌خواهند از هیچ برای کاربران خود پول بسازند.

معرفی پروژه های پانزی در ارزهای دیجیتال

آشنایی با پروژه‌های پانزی قدیمی می‌تواند چند فایده مهم برای ما داشته باشد، از جمله اینکه نسبت به پروژه‌های مشابه حساس می‌شویم و کمتر برای سرمایه‌گذاری در آنها ترغیب می‌شویم. بیت کانکت یکی از طرح‌های پانزی است که در سال ۲۰۱۶ فعالیت خود را آغاز کرد. در این طرح به سرمایه‌گذاران وعده داده شد که با سرمایه‌گذاری بیت‌کوین در این طرح، ماهانه بیش از ۴۰ درصد سود دریافت می‌کنند و اصل سرمایه خود را پس از ۱۲۰ تا ۲۹۹ روز پس می‌گیرند. شرط حضور در این پروژه داشتن حداقل ۱۰۰ دلار سرمایه و معرفی تعدادی زیرمجموعه به پروژه بود.

بیت‌کوین اِرا، صرافی کانادایی QuadrigaCX، پروژه پای نتورک و بریج اوراکل از دیگر پروژه های پانزی در ارزهای دیجیتال هستند که در سال‌های گذشته قربانیان زیادی را گرفته‌اند.

جمع بندی نهایی

در این مقاله نکاتی را عنوان کردیم که با کمک آنها می‌توانیم طرح های پانزی را تشخیص دهیم. طرح پانزی یک روش کلاهبرداری است که با وعده سودهای تضمینی و نجومی، از قربانیان سرمایه جذب می‌کنند. برای جلب اعتماد بیشتر، کلاهبرداران در ماه‌های اولیه سود تضمینی را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. تشخیص طرح‌های پانزی اصلاً کار سخت نیست و مهم‌ترین شاخصه این طرح‌ها ناشناس بودن و وعده سودهای نجومی است.

طرح پانزی چیست؟ همه چیز درباره طرح پانزی

طرح‌ پانزی یا طرح پونزی، طرح‌های سرمایه‌گذاری هستند که هدف آن‌ها فریب مردم است. این طرح‌ها به مردم وعده بازده فوق‌العاده بالایی در سرمایه‌گذاری خود می‌دهند. طرح‌های پونزی برای آن دسته از سرمایه‌گذارانی که در روزهای اولیه راه‌اندازی طرح هستند و پول خود را در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، بازدهی را فراهم می‌کند، چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟ اما رفته‌رفته سرمایه آن‌ها را به‌یک‌باره از بین می‌برد.

تعریف طرح پانزی به زبان ساده

طرح‌های پانزی کلاه‌برداری‌های سرمایه‌گذاری هستند که در آن سرمایه‌گذاران را توری فریب می‌دهند که از سود فوق‌العاده بالا و بدون ریسک اطمینان دارند. درنهایت، سرمایه‌گذاران فریب می‌خورند. شرکت‌هایی که در طرح‌ پانزی را اجرا می‌کنند تمام تلاش خود را برای جذب سرمایه‌گذاران جدید برای سرمایه‌گذاری به کار می‌گیرند، سرمایه‌گذارانی که متوجه نمی‌شوند طعمه آن‌ها می‌شوند. هنگامی‌که پول از سرمایه‌گذاران جدید جمع‌آوری شد، همان پول برای پرداخت بازده به سرمایه‌گذاران اولیه استفاده می‌شود.

طرح‌های پانزی بسیار شبیه به طرح‌های هرمی هستند. هر دو از پول سرمایه‌گذاری‌های سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت به سرمایه‌گذاران کمی قدیمی‌تر استفاده می‌کنند. طرح‌های هرمی و پونزی در مدت‌زمان کوتاهی که سرمایه‌گذاران جدید پیدا نمی‌شوند، نابود می‌شوند. این امر باعث شکت طرح پانزی می‌شود به این معنی که پولی برای گردش وجود ندارد و ماهیت کلاه بردارانه آن‌ها معلوم می‌شود.

نمونه‌های طرح پانزی در جهان

منشا طرح پونزی به سال 1919 برمی‌گردد. طرح پونزی به نام چارلز پونزی نام‌گذاری شده است. او به فریب خود برای متقاعد کردن مردم برای سرمایه‌گذاری پول خود مشهور بود. ثبت‌شده است که چارلز پونزی اولین طرح پونزی را اجرا کرده است.

تغییرات مداوم در قیمت تمبر منجر به گران شدن تمبر در چند کشور شد. پونزی با نمایندگانی در کشورهای دیگر هماهنگ کرده بود تا کوپن‌های ارزان‌قیمت بخرند و برای او بفرستند. سپس آن‌ها را با تمبرهایی باارزش بالاتر مبادله کرد. سپس این تمبرها برای سود فروخته شد.

پونزی به‌هیچ‌وجه آخرین کسی نبود که این طرح را اجرا کرد. در سال 2007، وانگ فنگیو، تاجر چینی بنیان‌گذار گروه ییلیشن تیانشی، به اتهام “تحریک ناآرامی اجتماعی” پس از چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟ قربانیان خشمگین طرح پرورش مورچه خود که گفته می‌شود حدود یک‌میلیون نفر از بیش از یک میلیارد دلار را فریب داده بود، دستگیر شد. در اعتراض به ادارات دولتی حمله کردند. در سال 2008، دیوید مورسیا گوزمان، بنیان‌گذار گروه مالی کلمبیایی D.M.G. Grupo Holding SA (DMG)، به دلیل اجرای یک طرح کارت اعتباری پیش‌پرداخت که ظاهراً بیش از 1 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران سرقت کرده بود، دستگیر و به پول‌شویی متهم شد. چند نفر دیگر بعداً در ارتباط با این طرح دستگیر و متهم شدند.

در همان سال، برنی مدوف، رئیس سابق بورس اوراق بهادار NASDAQ و مؤسس و رئیس Bernard L. Madoff Investment Securities LLC، به دلیل اجرای یک طرح Ponzi که گفته می‌شود حدود 50 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران کلاه‌برداری کرده بود، به کلاه‌برداری متهم شد. در مارس 2009 او به 11 اتهام کلاه‌برداری و پول‌شویی اعتراف کرد و در ژوئن به 150 سال زندان محکوم شد؛ و بسیاری از موارد دیگر که طرح پانزی را اجرا کرده بودند و نمی‌توان به فریب‌کاری همه آن‌ها اشاره کرد.

برای جلوگیری از دام طرح پونزی چه‌کاری می توانیم انجام دهیم؟

برای عدم افتادن در طرح پانزی باید بسیار هوشیار بود و آگاهی خود را باید از این طرح بالا ببریم. توجه به نکات زیر در این رابطه بسیار حائز اهمیت است.

• اگر هر نوع سرمایه‌گذاری را مدنظر دارید، قبل از سرمایه‌گذاری و ذخیره رمز‌ارز‌ها در کیف پول ارز دیجیتال خود، مشاوره بگیرید و تحقیق کنید.
• کلاه‌برداران پانزی از اصطلاحات فنی مبهم برای توصیف سرمایه‌گذاری‌های موجود خود استفاده می‌کنند.
• همیشه سؤالات ساده‌ای در مورد شرکت و طرح بپرسید. هشیار باشید و اگر سعی می‌کنند از سؤالات طفره بروند، پیگیرتر باشید.
• از هیئت‌مدیره‌ای که این طرح را مدیریت و اجرا می‌کنند بپرسید و بخواهید حداقل با یکی از آن‌ها ملاقات کنید.
• چیزی به نام سرمایه‌گذاری بدون ریسک تضمین‌شده وجود ندارد، بازده بالا فقط با ریسک بالا به دست می‌آید.
• کلاه‌برداران سعی می‌کنند با استفاده از تکنیک‌های عجیبی، شمارا تحت‌فشار قرار دهند تا تصمیمات عجولانه بگیرید و به شما فرصتی برای در نظر گرفتن ماهیت سرمایه‌گذاری نمی‌دهند.
• مانند بسیاری از طرح‌های تقلبی، شما تشویق می‌شوید سرمایه‌گذاری خود را مخفی نگه‌دارید تا اطمینان حاصل کنید که حداکثر بازده را دریافت می‌کنید. این به کلاه‌برداران اجازه می‌دهد تا ماهیت واقعی طرح خود را پنهان کنند.
• هدف کلاه‌برداران این است که تجارت خود را مشروع جلوه دهند. این بدان معنی است که آن‌ها اغلب عناوین شغلی چشمگیر، بروشورهای براق و وب‌سایت‌های ساختگی دارند و جلساتی را در مکان‌های گران‌قیمت ترتیب می‌دهند تا معتبر به نظر برسند. اگر در مورد صحت یک طرح شک دارید، وضعیت شرکت و جزئیات تماس را بررسی کنید.
• اگر مطمئن نیستید شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید واقعی است، ممکن است یک کلاه‌برداری باشد. قبل از سرمایه‌گذاری، از معتبر بودن وب‌سایت آن‌ها با گواهینامه‌های نماد اعتماد الکترونیکی استعلام بگیرید.
• و…

اگر قربانی یک طرح پونزی شویم چه باید بکنیم؟

اگر در دام طرح پانزی افتاده باشیم، اگر زیاد سرمایه گداری نکرده باشیم دیر نشده و می‌توانیم اقدامات زیر را انجام دهیم.

• اگر فکر می‌کنید در یک طرح پونزی افتاده‌اید، آن را باید با پلیس فتا در داخل ایران گزارش داد.
• اگر فکر می‌کنید فعالانه در یک طرح پونزی شرکت می‌کنید، فوراً ارتباط خود را با کلاه‌برداران قطع کنید و پول بیشتری سرمایه‌گذاری نکنید.
• اگر جزئیات حساب بانکی خود را به کلاه‌برداران داده‌اید، فوراً به بانک خود اطلاع دهید و اطلاعات را هم تغییر دهید.
• هرگونه ارتباط کتبی که از طرح پونزی دریافت کرده‌اید را حفظ کنید. این مدراک ممکن است به شما در ارائه مدرک به دادگاه کمک کنند.
• و…

نتیجه‌گیری

طرح پانزی باهدف ترغیب و فریب مردم به آن‌ها وعده دروغ در سرمایه‌گذاری می‌دهد و در آخر پول آن‌ها را می‌خورد. این روزها باید مواظب این‌گونه طرح‌ها باشیم و به هر شرکتی اعتماد نکنیم. همچنین قبل از انجام هرگونه سرمایه‌گذاری تحقیق کنیم و از قانونی بودن شرکتی که در آن سرمایه گداری می‌کنیم اطمینان حاصل کنیم.

طرح پانزی چیست؟ Ponzi Scheme و طرح‌های هرمی دنیای ارزدیجیتال

طرح پانزی یک سرمایه‌گذاری با وعده‌ی بازگشت سرمایه سریع و زیاد برای سرمایه‌گذاران اولیه است. درواقع این طرح نوعی کلاهبرداری است که در آن کلاهبرداران پول سرمایه‌گذاران را می‌دزدند و با وعده بازگشت سود و سرمایه، زنجیره کلاهبرداری خود را ادامه می‌دهند.

به گزارش ایمنا، کلاهبرداری همواره در بازارهای مالی وجود داشته است. از گذشته‌های دور تا به امروز، افراد زیادی در دام کلاهبرداران در بازارهای مالی گوناگون گرفتار شده‌اند. در این بین، برخی از کلاهبرداران به دام افتادند و برخی دیگر با سرمایه‌هایی که از افراد ناآگاه به جیب زده‌اند، برای همیشه از دسترس خارج شده‌اند. با به‌روز شدن بازارهای مالی، روش‌های کلاهبرداری نیز جدید شده است. طرح پانزی یکی از روش‌های کلاهبرداری در بازارهای مالی است.

طرح پانزی چیست

طرح پانزی یک روش کلاهبرداری در سرمایه‌گذاری است که سود بسیار زیاد و ریسک بسیار کم وعده می‌دهد. البته برخی از طرح‌های این چنینی ممکن است پانزی نباشند. اما تا به امروز هر طرحی که وعده سودهای قطعی و تضمینی و نامتعارف داده، Ponzi بوده است. در این نوع اسکم‌ها، سودها از طریق پول‌های سرمایه‌گذاران جدید تأمین می‌شود و به سرمایه‌گذاران قدیمی داده می‌شود. شرکت‌های پانزی تمام تمرکز خود را بر روی جذب مشتریان جدید می‌گذارند. زیرا برای پرداخت سود به مشتریان قدیمی، آنها نیازمند مشتریان جدید هستند تا بتوانند فعالیت کنند، زمانی که جذب سرمایه‌گذار جدید دشوار شد و یا درخواست مشتریان فعلی برای برداشت پول‌هایشان زیاد شد، شرکت‌های پانزی از هم می‌پاشند.

این طرح به این صورت است که شرکت، سود سرمایه‌گذاران را از پول دیگر سرمایه‌گذاران تأمین می‌کند؛ یعنی با پول سرمایه‌گذار جدید، چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟ سود مشتریان قدیمی را می‌پردازد و مقداری نیز خود برمی‌دارد. این طرح شباهت‌هایی با طرح‌های هرمی دارد که از سرمایه اولیه زیر شاخه‌های جدید، سود سرشاخه‌ها و افراد قدیمی تأمین می‌شود. بنابراین سود ارائه شده به سرمایه‌گذاران برآمده از یک فعالیت اقتصادی و یک سرمایه‌گذاری واقعی نیست و در واقع در اینجا هیچ ارزش افزوده‌ای تولید نمی‌شود.

با اینکه تکنولوژی پیشرفت می‌کند و کلاهبرداران سعی در به روز رسانی طرح‌های خود دارند، اما چند مورد مشترک در تمام طرح‌های پانزی وجود دارد:

• وعده سود قطعی و ریسک کم: هر سرمایه‌گذاری دارای ریسک با درجات مختلف است و سرمایه‌گذارانی که به دنبال سودهای بیشتر هستند، ریسک بیشتری نیز متوجه آن‌هاست. بنابراین به هر پروژه‌ای که سود تضمینی وعده می‌دهد، شک کنید.
• سود پایدار و ثابت با وجود تغییر شرایط بازار: ارزش سرمایه با توجه به شرایط بازار، افزایش و کاهش می‌یابد. مراقب سرمایه‌گذاری‌هایی که بدون توجه به بازار تنها سود می‌دهند، باشید.
• عدم ثبت پروژه‌های کلاهبرداری: در آمریکا، چنین شرکت‌های سرمایه‌گذاری در سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) ثبت نمی‌شوند. طرح‌های پانزی معمولاً در سیستم‌های قانون گذاران و SEC ثبت نمی‌شوند. ثبت شدن فاکتور بسیار مهمی است؛ زیرا به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا به اطلاعات شرکت از جمله مدیران، محصولات، خدمات و غیره دسترسی داشته باشند.
• فروشندگان بدون مجوز : متخصصان و شرکت‌های معتبر باید توسط قانون‌گذاران مجوز دریافت کنند. بسیاری از شرکت‌های پانزی جز فروشندگان و شرکت‌های بدون مجوز هستند.
• استراتژی‌های سرمایه‌گذاری در طرح‌های پانزی نامشخص یا بسیار پیچیده است: از سرمایه‌گذاری‌هایی که آنها را درک نمی‌کنید و یا اطلاعات کاملی درباره آن‌ها ندارید، پرهیز کنید. پروژه‌های پانزی معمولاً دارای استراتژی‌های نامشخص و گنگ و یا بسیار پیچیده و غیرقابل درک هستند.
• مشتریان نمی‌توانند سند رسمی سرمایه‌گذاری خود را مشاهده کنند: گزارش حساب کاربری باید شفاف باشد و اگر این گونه نیست، می‌تواند زنگ خطری برای سرمایه‌گذاری باشد.
• مشتریان برای دریافت پول‌های خود دچار مشکل می‌شوند: اگر نمی‌توانید پول خود را خارج کنید یا این کار به سختی انجام می‌شود، مشکوک شوید. تبلیغ کنندگان طرح‌های پانزی ، اکثر اوقات با پیشنهاد سودهای بیشتر کاربران را از برداشت پول منع می‌کنند.

نگاهی به تاریخچه طرح‌های پانزی

یکی از موضوعات جذاب در بررسی طرح پانزی ، تاریخچه شکل‌گیری چنین ایده‌ای برای کلاهبرداری است. نام‌گذاری این طرح از روی نام چارلز پانزی صورت چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟ گرفته است. او تاجری ایتالیایی بود که بساط فعالیت‌های اقتصادی‌اش را در کشور آمریکا پهن کرده بود. پانزی ادعا کرد که می‌تواند از محل نوسانات ارز ش ارز برای خرید کوپن‌های پستی، درآمدهای سرشاری کسب کند.

کوپن‌های پستی نوعی تمبر بودند که ارسال‌کنندگان نامه به کشورهای دیگر می‌توانستند برای تسهیل فرایند دریافت پاسخ از آن‌ها استفاده کنند. چارلز پانزی ادعا می‌کرد که می‌تواند این کوپن‌ها را با تخفیف ویژه از کشورهای دیگر بخرد و با سود بسیار زیاد در آمریکا بفروشد. البته هیچ‌گاه توضیحی درباره اینکه چگونه چنین ایده‌ای را عملیاتی می‌کند، ارائه نداد. استدلال او این بود که نمی‌تواند اسرار فعالیت‌هایش را برای رقبا فاش کند.

او به سرمایه‌گذاران وعده داد در ۴۵ روز ۵۰ درصد و در ۹۰ روز سودهای کلان ۱۰۰ درصدی داشته باشند. به همین دلیل، ابتدا موفق شد سرمایه‌های چشمگیری را جذب کند. خبری از سرمایه‌گذاری در خریدوفروش کوپن‌های پستی نبود، بلکه چارلز پانزی صرفاً از محل سرمایه‌گذاری‌های جدید، سود پول سرمایه‌گذاران قبلی را پرداخت می‌کرد.

اوایل همه‌چیز خوب پیش می‌رفت و سرمایه‌گذاران در موعد مقرر سودهای خود را دریافت می‌کردند. بعد از مدتی، رسانه‌ها به عملکرد پانزی شک کردند. هیاهوی شکل‌گرفته سبب شد دستگاه‌های مسئول در آمریکا به این پرونده وارد شوند. درنهایت، با کشف کلاهبرداری چارلز پانزی در دوازدهم اوت ۱۹۲۰، حکم بازداشت او صادر شد. در این بین، سرمایه‌گذاران مبلغی حدود بیست میلیون دلار خسارت دیدند.

جالب است بدانید که هرچند این طرح کلاهبرداری به نام چارلز پانزی نام‌گذاری شده است، قبل از او نیز در سال ۱۸۷۹، فردی به نام سارا هاو در بوستون آمریکا، چنین کلاهبرداری‌ای را پیاده کرده بود. یکی دیگر از طرح‌های پانزی مشهور را که در قرن حاضر در آمریکا به وقوع پیوست، فردی به نام برنی مدوف اجرایی کرد. او تا قبل از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ در آمریکا، همه‌چیز را به‌خوبی اداره می‌کرد؛ اما بعد از شکل‌گیری بحران همه‌چیز به هم ریخت و دست او برای همگان رو شد. در جریان کلاهبرداری مدوف حدود ۵۰ میلیارد دلار خسارت به سرمایه‌گذاران وارد شد که عدد بسیار هنگفتی است.

تفاوت طرح هرمی با پانزی چیست؟

طرح‌های هرمی یکی دیگر از روش‌های جذب سرمایه است که با وجود شباهت با طرح پانزی ، ماهیت مجزایی دارد. در طرح‌های هرمی، یک نفر در رأس هرم، نقش‌آفرینی و سرمایه‌گذاران خاصی را جذب می‌کند؛ سپس هریک از این افراد به‌صورت پلکانی زیرمجموعه‌هایی را برای خود پیدا می‌کنند.

گاهی اوقات برای ایجاد انگیزه به‌منظور جذب سرمایه‌گذاران جدید، پیشنهادهایی مانند حق انحصاری فروش یک یا چند کالا نیز به افراد ارائه می‌شود. به این ترتیب، هر فرد برای برخورداری از حق فروش کالا، به نفری که او را جذب کرده است، مبلغی پرداخت می‌کند. این حلقه ارتباطی از پایین تا بالا بین افراد هرم برقرار می‌شود. طرح‌های هرمی نیز به‌نوعی کلاهبرداری از دارایی افراد به شمار می‌روند.

طرح‌های پانزی و هرمی در بازار ارزهای دیجیتال

وجود بعضی ویژگی‌ها مانند اطلاعات محدود افراد از ارزهای دیجیتال، ناشناس ماندن و سخت بودن رهگیری تراکنش‌ها، کلاهبرداری پانزی در این بازار را بسیار راحت کرده است. به همین دلایل هنگام سرمایه‌گذاری در حوزه ارزهای دیجیتال باید بیشتر مراقب طرح‌های پانزی و یا هرمی بود.

بیت کانکت (Bitconnect)

بیت کانکنت ، بدنام‌ترین پلتفرم سرمایه‌گذاری ارز دیجیتال است که در دسامبر سال ۲۰۱۶ فعالیت خود را آغاز کرد. استفاده از مدل هرمی کلاسیک (سود روزانه ۱ درصدی + کمیسیون معرفی) برای تشویق افراد به سرمایه‌گذاری در این طرح، ارز ش ارز دیجیتال آن، BCC را به بیش از ۵۰۰ دلار در سال ۲۰۱۷ رساند. ارزش بیت کانکت پس از مشخص شدن کلاهبرداری آن در اویل سال ۲۰۱۸ به شدت سقوط کرد. توکن BCC در عرض کمتر از چند ساعت ۹۰ درصد ارزش خود را از دست داد و قیمت آن به حدود ۷ دلار رسید. در حال حاضر ارزش توکن‌های بیت کانکت تقریباً برابر با صفر است.

دابل وی اتریوم (Double Way Ethereum)

دابل وی اتریوم نیز یکی دیگر از طرح‌های هرمی مشهور بازار ارزهای دیجیتال است. حق عضویت برای شروع فعالیت در DWE پس از ثبت‌نام با یک کد معرف، ۰.۰۸ اتریوم است. برای رسیدن به اولین درآمد به ارزش ۰.۱۶ اتریوم به حداقل دو زیر مجموعه نیاز دارید. پس از این نیز برای ادامه فعالیت و کسب سود بیشتر باید سطح کاربری خود را با پرداخت مبالغ بالاتر حق عضویت، ارتقا دهید. با اینکه ساختار هرمی دابل وی اتریوم مشخص است همچنان عده‌ای فریب کلاهبرداری این طرح را می‌خورند.

ماینینگ (استخراج) ابری

ماینینگ یا استخراج ابری از دیگر روش‌های پانزی رایج در حوزه رمزارزها است. در این روش وب سایت‌های کلود ماینینگ با ادعای استخراج ارز دیجیتال، اقدام به جذب پول از سرمایه‌گذاران می‌کنند. پرداخت سودهای تضمینی و بعضاً نجومی، عدم وجود اطلاعات تماس معتبر، نبود شفافیت در شیوه انجام کار از مهم‌ترین نشانه‌های طراح‌های پانزی استخراج ابری است. مستردیجی کوین یکی از این نمونه‌ها است. این وب سایت ادعا می‌کند به افرادی که با خرید حق اشتراک در حوزه استخراج دوج کوین سرمایه‌گذاری کنند، سود قطعی پرداخت خواهد کرد.

البته فراموش نکنید که تمامی شرکت‌های ماینینگ ابری، پانزی نیستند. تنها وب‌سایت‌هایی مشکوک به استفاده از طرح‌های پانزی هستند که به جای فروش قدرت هش (HashRate)، ادعای پرداخت سود تضمینی منظم و ثابت را دارند.

چگونه از طرح‌های پانزی دوری کنیم؟

مقالات زیادی توسط سازمان‌های اف بی ای (FBI)، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) و سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی (FINRA) در مورد جلوگیری از کلاهبرداری طرح پانزی منتشر شده است. توصیه‌های این سازمان‌ها عبارت است از:

• درباره کسی که این طرح را به شما معرفی کرده است به خوبی تحقیق کنید که آیا این شخص از طرف سازمان‌هایی مانند بورس و اوراق بهادار یا سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی است یا نه و اینکه آیا مجوزی برای کار خود دارد یا نه.
• در مورد ریسک و خطر موجود در این سرمایه‌گذاری به خوبی تحقیق کنید.
• با روش و نحوه کسب و کار به خوبی آشنا شوید و جزئیات مربوط به آن را از شخصی که آن را به شما معرفی می‌کند، بپرسید.
• سابقه و تاریخچه، میزان موفقیت، تجربه و مهارت و آموزش شرکت را به خوبی بشناسید. گزارش سالانه، حسابرسی و صورت‌های مالی شرکت مورد نظر را از آن‌ها دریافت کنید .
• از یک شخص قابل اعتماد مانند مشاور مالی، وکیل یا حسابدار کمک بگیرید.
• اطلاعات کتبی مانند اطلاعات چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟ چگونه طرح پانزی را بشناسیم؟ مربوط به شرکت، افسران و سوابق مالی آن‌ها، اسناد سرمایه‌گذاری و هزینه‌ها، ارزش بازار و بازارهای موجود را بخوانید.
• هرگونه ضمانت یا مقررات مالی در مورد بازپرداخت وجوه باید به صورت کتبی ثبت شود.
• از کسی که سرمایه‌گذاری را به شما پیشنهاد می‌کند سؤال‌هایی در مورد تجربیات و تحصیلات آن‌ها و اینکه چه موسساتی با آن‌ها همکاری کرده‌اند، بپرسید. علاوه بر این در مورد هزینه‌ها یا سودهای دیگر از طریق سرمایه‌گذاری و چگونگی انجام پرداخت‌ها سوال بپرسید.
• تا حد امکان جوانب احتیاط را رعایت کنید . همچنین پیشینه و سوابق آن‌ها در سرمایه‌گذاری‌ها و شرکت‌های درگیر در سرمایه‌گذاری را در اینترنت جستجو و اطلاعات بیشتری در این مورد کسب کنید .

جمع بندی

طرح پانزی یک روش کلاهبرداری است که در آن کلاه برداران به افراد ناآگاه وعده می‌دهند که اگر پولشان را در اختیار آن‌ها قرار دهند، آنها با آن پول کار می‌کنند و در ازای آن، سرمایه گذاران به صورت ماهانه یا سالانه سودهای تضمینی و نجومی دریافت می‌کنند. این روش از کلاه برداری را در ساده‌ترین حالت می‌توان به ۴ مرحله تقسیم کرد: تبلیغات وسوسه‌انگیز، واریز سودهای اولیه، ورود حجم اولیه سرمایه به طرح از طرف سرمایه گذاران ناآگاه و در نهایت؛ فروپاشی طرح. شکاک باشید، تحقیق کنید، روی احساساتتان کنترل داشته باشید و اجازه ندهید پیشنهادات وسوسه‌انگیز در تصمیم‌گیری دخالت کنند.