بازارساز (Market Maker) چیست؟

ضرر ناپایدار (impermanent loss) زمانی اتفاق می‌افتاد که نسبت قیمت توکن‌های سپرده‌گذاری شده در استخر به یکدیگر پس از بلوکه شدن دارایی دچار تغییر شود. هر چه این تغییر بیشتر باشد، ضرر ناپایدار بیشتر خواهد بود. به همین دلیل پروتکل‌های بازار ساز خودکار تا حد امکان از استیبل کوین‌ها برای ایجاد جفت‌ارزهای معاملاتی استفاده می‌کنند. اگر نسبت قیمت جفت ارز در محدوده کوچکی باقی بماند، ضرر ناپایدار چندان زیاد نخواهد بود.

بازارساز خودکار (AMM) چیست و چه کاربردی دارد؟

بازارساز خودکار (AMM) ابزاری است که برای تأمین نقدینگی در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) استفاده می‌شود. AMMها امکان تجارت خودکار دارایی‌های دیجیتال را فراهم می‌کنند. بازارسازهای خودکار این کار را با استفاده از استخرهای نقدینگی به‌عنوان جایگزینی برای بازارهای سنتی خریدار و فروشنده انجام می‌دهند.
اگر از جمله افرادی هستید که به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی و ارزهای دیجیتال علاقه دارید، می‌توانید با استفاده از AMMها با قیمت مناسب دو دارایی را معامله کنید. قبل از AMM ها، مردم از بوک اوردرها برای ترید استفاده می‌کردند. پلتفرم‌های سنتی ‌ترید و خرید و فروش این فرصت را در اختیار افراد قرار می‌دادند که برای دارایی مدنظرشان هر قیمتی که می‌خواستند، تعیین کنند.
پس از مدتی، سایر کاربران قیمت فهرست‌شده‌ای را انتخاب می‌کنند که با آنچه در نظر دارند، مطابقت دارد. درنهایت این قیمت تعیین‌شده، به قیمت نهایی دارایی در بازار تبدیل می‌شود. فرایند بازارسازی سنتی به بازارسازان حرفه‌ای نیاز دارد که سفارش‌های زیادی را مدیریت کنند.
در این مدل، بازارسازان مقداری را که‌ ترید در آن انجام می‌شود، پیش‌بینی می‌کنند و البته در تعداد دفعات انجام این کار هم محدودیت دارند. در میان انواع بازارهای سرمایه‌گذاری، بازارهایی مانند بازار ملک و اوراق بهادار، هنوز هم به روش‌های بازار‌ساز سنتی متکی هستند، اما بازارساز های خودکار راه‌حلی جایگزین برای دیفای در نظر گرفته می‌شوند.
فهرست این مقاله
منظور از بازارساز یا Market Maker چیست؟
صرافی متمرکز بر فعالیت معامله‌گران نظارت می‌کند و سیستم خودکاری ارائه می‌دهد که با استفاده از آن، تطابق سفارش‌های مختلف را بررسی می‌کند؛ به عبارت دیگر، وقتی معامله‌گر A تصمیم می‌گیرد ۱ بیت کوین را به قیمت ۳۴۰۰۰ دلار بخرد، صرافی اطمینان حاصل می‌کند که معامله‌گر B را پیدا کند که مایل است ۱ بیت کوین را با نرخ ارز ترجیحی معامله‌گر A بفروشد.
به این ترتیب، صرافی متمرکز کم و بیش واسطه بین معامله‌گر A و معامله‌گر B است. وظیفه صرافی متمرکز این است که فرایند را تا حد امکان بدون مشکل پیش ببرد و سفارش‌های خرید و فروش کاربران را در مدت‌زمانی ترجیحاً کوتاه، تطبیق دهد، اما اگر صرافی موفق به انجام این کار نشود و نتواند سفارش‌های خرید و فروش به‌صورت آنی پیدا کند، چه اتفاقی می‌افتد؟ در چنین شرایطی می‌گوییم نقدینگی دارایی‌های موردنظر کم است.
نقدینگی به این موضوع اشاره دارد که چگونه می‌توان یک دارایی را به‌راحتی خرید یا فروخت. نقدینگی بالا نشان می‌دهد بازار فعال است و معامله‌گران زیادی در حال خرید و فروش یک دارایی خاص هستند. برعکس، نقدینگی کم به این معناست که فعالیت کمتری وجود دارد و خرید و فروش دارایی دشوارتر است.
زمانی که نقدینگی کم است، slippage رخ می‌دهد؛ به عبارت دیگر، قیمت دارایی در نقطه انجام معامله، قبل از تکمیل معامله، به میزان قابل‌توجهی تغییر می‌کند. به‌طور معمول، این اتفاق در بازار کریپتو که نوسانات زیادی دارد، به‌وفور مشاهده می‌شود؛ از این‌رو صرافی‌ها باید مطمئن شوند که معاملات به‌صورت آنی انجام می‌شود تا slippage قیمت‌ها کاهش یابد.
اسلیپیچ (slippage) چیست؟

برای دستیابی به یک سیستم معاملاتی سیال، صرافی‌های متمرکز به معامله‌گران حرفه‌ای یا مؤسسات مالی برای تأمین نقدینگی برای جفت‌های معاملاتی متکی هستند. این نهادها برای مطابقت با سفارش‌های معامله‌گران خرده‌فروش، چندین سفارش پیشنهادی ایجاد می‌کنند. با این کار، صرافی می‌تواند اطمینان حاصل کند که طرف مقابل برای همه معاملات همیشه در دسترس است؛ به عبارت دیگر، بازارسازی شامل فرایندهای مورد نیاز برای تأمین نقدینگی برای جفت‌های معاملاتی است.
چرا به بازارساز خودکار (AMM) نیاز داریم؟
برخی صرافی‌های رمزنگاری از یک اوردر بوک و یک سیستم تطبیق سفارش برای تسهیل معاملات کریپتو استفاده می‌کنند. دفتر سفارش، قیمت‌هایی را که معامله گران تمایل به خرید یا فروش ارزهای دیجیتال دارند، ثبت می‌کند. سپس با سیستم تطبیق سفارش، سفارش‌های خرید و فروش مطابقت یافته و با موفقیت انجام خواهد شد.
جدیدترین قیمتی که کریپتو با آن خریداری شده است، به‌طور خودکار به‌عنوان قیمت بازار دارایی دیجیتال نشان داده می‌شود. با این حال، در شرایطی که خریدار یا فروشنده به اندازه کافی برای ترید وجود ندارد، احتمال اینکه نقدینگی بازار به اندازه کافی تأمین نشود، وجود خواهد داشت.
برای حل این مشکل، برخی صرافی‌های رمزنگاری با بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران نهادی همکاری می‌کنند تا نقدینگی را به‌طور مداوم تأمین کنند. در این شرایط همیشه می‌توان مطمئن بود که طرف مقابلی برای انجام معامله وجود خواهد داشت. این فرایند «بازارسازی» است و بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران نهادی «بازارسازان» هستند. با این حال، در ابتدای مسیر راه‌اندازی صرافی غیرمتمرکز، یافتن طرف مقابلی که تمایل به خرید یا فروش داشته باشد، کار دشواری بود؛ به همین دلیل خرید و فروش ارزهای دیجیتال در چنین صرافی‌هایی با چالش‌های زیادی همراه شد.
مفهوم بازارساز خودکار برای حل این مشکل مطرح می‌شود. درواقع این امکان را فراهم می‌کند که یک فرد معمولی بتواند به‌عنوان یک بازارساز عمل کند.
بازاساز خودکار چگونه کار می‌کند؟

دو نکته مهم وجود دارد که ابتدا باید درباره بازارساز خودکار بدانید:

جفت‌های معاملاتی که معمولاً در یک صرافی متمرکز پیدا می‌کنید، به‌عنوان «استخر نقدینگی» منفرد در AMM وجود دارند؛ برای مثال اگر می‌خواهید اتر را با تتر معامله کنید، باید یک استخر نقدینگی ETH/USDT پیدا کنید.
هرکسی می‌تواند به‌جای استفاده از بازارسازان اختصاصی، نقدینگی این استخرها را با سپرده‌گذاری هر دو دارایی در استخر تأمین کند؛ برای مثال اگر می‌خواهید یک تأمین‌کننده نقدینگی برای استخر ETH/USDT شوید، باید نسبت از پیش تعیین‌شده مشخصی از ETH و USDT را واریز کنید.

برای اطمینان از اینکه نسبت دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی تا حد امکان متعادل باقی می‌ماند و برای از بین بردن اختلاف قیمت‌گذاری دارایی‌های ادغام‌شده، AMM از معادلات ریاضی از پیش تعیین شده استفاده می‌کنند؛ برای مثال، Uniswap و بسیاری دیگر از پروتکل‌های صرافی DeFi از یک معادله x*y=k ساده برای تنظیم رابطه ریاضی بین دارایی‌های خاص موجود در استخرهای نقدینگی استفاده می‌کنند.
در این معادله x نشان‌دهنده مقدار دارایی A، y نشان‌دهنده مقدار دارایی B است؛ درحالی‌که k یک ثابت است. در اصل استخرهای نقدینگی Uniswap همیشه حالتی را حفظ می‌کنند که به موجب آن ضرب قیمت دارایی A و قیمت B همیشه برابر با یک عدد است.
برای درک اینکه این معادله چگونه استفاده می‌شود، اجازه دهید از استخر نقدینگی ETH/USDT به‌عنوان مطالعه موردی استفاده کنیم. وقتی ETH توسط معامله گران خریداری می‌شود، USDT را به استخر اضافه کرده و ETH را از آن حذف می‌کنند. این فرایند سبب می‌شود مقدار ETH در استخر کاهش یابد که به نوبه خود سبب افزایش قیمت ETH به‌منظور تحقق اثر متعادل x*y=k می‌شود.
در مقابل، چون USDT بیشتری به استخر اضافه شده است، قیمت USDT کاهش می‌یابد. هنگامی که USDT خریداری می‌شود، این فرایند برعکس است؛ یعنی قیمت ETH در استخر کاهش می‌یابد؛ درحالی‌که قیمت USDT افزایش می‌یابد.
هنگامی که سفارش‌های بزرگ در AMM ثبت می‌شوند و مقدار قابل‌توجهی از یک توکن حذف یا به یک استخر اضافه می‌شود، می‌تواند سبب ایجاد اختلافات قابل‌توجهی بین قیمت دارایی در استخر و قیمت بازار آن (قیمتی که با آن در چندین صرافی معامله می‌شود) شود.
برای مثال قیمت ETH در بازار ممکن است ۳۰۰۰ دلار باشد، اما در یک استخر، ممکن است ۲۸۵۰ دلار باشد؛ زیرا شخصی مقدار زیادی اتریوم را به یک استخر اضافه کرده تا توکن دیگری را حذف کند؛ یعنی ETH با تخفیف در استخر معامله می‌شود و فرصت آربیتراژ ایجاد می‌کند. ترید آربیتراژ استراتژی یافتن تفاوت بین قیمت یک دارایی در مبادلات متعدد، خرید آن در پلتفرمی است که کمی ارزان‌تر بوده و فروش آن در پلتفرمی که کمی بالاتر است.
در AMM، معامله‌گران آربیتراژ انگیزه مالی دارند تا دارایی‌هایی را بیابند که با تخفیف در استخرهای نقدینگی معامله می‌شوند و آن‌ها را خریداری کنند تا زمانی که قیمت دارایی مطابق با قیمت بازار آن بازگردد؛ برای مثال اگر قیمت اتریوم در استخر نقدینگی در مقایسه با نرخ ارز آن در سایر بازارها پایین باشد، معامله‌گران آربیتراژ می‌توانند با خرید ETH در استخر با نرخ پایین‌تر و فروش آن با قیمت بالاتر در صرافی دیگر، تریدر از این اختلاف قیمت سود می‌کند.

توجه داشته باشید که معادله x*y=k در Uniswap تنها یکی از فرمول‌های ریاضی است که امروزه توسط AMMها استفاده می‌شود؛ برای مثال Balancer از شکل بسیار پیچیده‌تری از رابطه ریاضی استفاده می‌کند که به کاربران اجازه می‌دهد تا ۸ دارایی دیجیتال را در یک استخر نقدینگی واحد ترکیب کنند. از سوی دیگر، Curve از یک فرمول ریاضی مناسب برای جفت‌کردن استیبل کوین‌ها یا دارایی‌های مشابه استفاده می‌کند.
نقش تأمین‌کنندگان نقدینگی در بازارساز خودکار
همان‌طور که قبلاً بحث شد، AMMها برای عملکرد صحیح نیاز به نقدینگی دارند. استخرهایی که بودجه کافی ندارند، در معرض slippage هستند. برای کاهش slippage ها، AMMها کاربران را تشویق می‌کنند که دارایی‌های دیجیتال را در استخرهای نقدینگی سپرده‌گذاری کنند تا سایر کاربران بتوانند با این وجوه معامله کنند.
به‌عنوان یک عامل انگیزشی، پلتفرم به ارائه‌دهندگان نقدینگی (LPs) با کسری از کارمزد پرداخت‌شده در تراکنش‌های انجام شده در استخر پاداش می‌دهد؛ به عبارت دیگر، اگر سپرده شما نشان‌دهنده ۱ درصد از نقدینگی قفل‌شده در یک استخر باشد، یک توکن LP دریافت خواهید کرد که نشان‌دهنده ۱ درصد از کارمزد تراکنش انباشته آن استخر است.
هنگامی که یک تأمین‌کننده نقدینگی می‌خواهد از یک استخر خارج شود، توکن LP خود را بازخرید می‌کند و سهم خود را از کارمزد تراکنش دریافت می‌کند. علاوه بر این، AMMها توکن‌های حکمرانی را برای LPها و همچنین تریدرها ایجاد می‌کنند.
همان‌طور که از نام آن پیداست، یک توکن حکم‌رانی به دارنده این امکان را می‌دهد تا درباره مسائل مربوط به حکم‌رانی و توسعه پروتکل بازارساز خودکار حق رأی داشته باشد.
فرصت‌های ییلد فارمینگ در بازارسازهای خودکار

جدا از مشوق‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، LPها می‌توانند در فرصت‌های ییلد فارمینگ که برای افزایش قیمت در اختیارشان قرار می‌دهد، سرمایه‌گذاری کنند. برای بهره‌مندی از این مزیت، تنها کاری که باید انجام دهید، این است که نسبت مناسب دارایی‌های دیجیتال را در یک استخر نقدینگی روی یک پروتکل AMM سپرده‌گذاری کنید.
پس از تأیید سپرده، پروتکل AMM برای شما توکن LP ارسال می‌کند. در برخی موارد، می‌توانید این توکن را به یک پروتکل وام جداگانه واریز کنید یا «استیک» کرده و سود اضافی کسب کنید. با انجام این کار، می‌توانید با سرمایه‌گذاری روی ترکیب‌پذیری یا قابلیت همکاری پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) درآمد خود را به حداکثر برسانید.
با این حال، توجه داشته باشید که برای برداشت دارایی خود از استخر نقدینگی اولیه، باید توکن ارائه‌دهنده نقدینگی را بازخرید کنید.
آینده بازارساز خودکار
AMM ها که برای اولین بار در سال ۲۰۱۸ توسعه یافتند، اکنون بخشی از اکوسیستم DeFi هستند. امکانات متنوعی در طی این مدت به ساختار AMM ها اضافه شده‌اند، از جمله ابزارهای اتوماسیون برای تأمین‌کنندگان نقدینگی. AMM ها چیزی بیش از ارائه نقدینگی بیشتر در نظر گرفته می‌شوند.
در حال حاضر از این مفهوم برای ایجاد بازاری امن و جریان اصلی استفاده می‌کنند. AMM ها برای تسهیل تراکنش‌ها به‌طور کارآمدتر بر فناوری قراردادهای هوشمند تکیه می‌کنند که بازارساز (Market Maker) چیست؟ تاکنون در آن موفق بوده است.
در آینده، AMMها پتانسیل دسترسی به سرمایه‌گذاران بیشتری را دارند. با این حال، برای رسیدن به آن، این فناوری باید سطح بالایی از امنیت و رشد را تضمین کند. فضای DeFi در حال حاضر بسیار سریع در حال توسعه است. AMMها بخشی از توسعه فضای DeFi هستند که به‌سرعت در حال رشد هستند و می‌توانند بخش اصلی پیشرفت آن باشند.
سخن پایانی
بازارسازان خودکار کاستی‌های بازارسازی سنتی را رفع می‌کنند. فرایند سنتی به کار دستی نیاز دارد که از معامله گران و سازندگان بازار به‌طور قابل‌توجهی زمان بیشتری می‌گیرد. به لطف این ابزار جدید برای تأمین نقدینگی، صنعت مالی غیرمتمرکز توانسته است بسیار سریع‌تر حرکت کند.
از آنجا که DeFi به‌سرعت به رشد خود ادامه می‌دهد، AMMها همچنان نقش کلیدی در توسعه آن ایفا خواهند کرد. در حال حاضر، تنها چند شرکت در حال ارائه راه‌حل‌های جدید در فضای بازارساز خودکار هستند. AMMها فضای ویژه‌ای در DeFi هستند و به‌دلیل سهولت استفاده، توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده‌اند.
پرسش‌ های متداول
۱- مزیت استفاده از بازارساز خودکار چیست؟
برخی صرافی‌های رمزنگاری با بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران نهادی همکاری می‌کنند تا نقدینگی را به‌طور مداوم تأمین کنند که مطمئن می‌شود همیشه مخاطبی برای معامله وجود دارند. این فرایند «بازارسازی» است و بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران نهادی «بازارسازان» هستند.
۲- پروتکل AMM چیست؟
بازارساز خودکار (AMM) زیرساخت‌های که یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) امکان خرید و فروش دارایی‌ها با استفاده از استخرهای نقدینگی رمز ارز، به‌جای بازار سنتی خریداران و فروشندگان، فراهم می‌کند.
۳- بازارساز خودکار چگونه کار می‌کند؟
برای اطمینان از اینکه نسبت دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی تا حد امکان متعادل باقی می‌ماند و برای از بین بردن اختلاف قیمت‌گذاری دارایی‌های ادغام‌شده، AMM از معادلات ریاضی از پیش تعیین شده استفاده می‌کند.

توجه: با وجود اینکه دو صرافی کوینکس و کوکوین هر دو فعلا بدون نیاز به تغییر IP فعالیت می‌کنند اما بهتر است برای امنیت بیشتر از IP ثابت خارج از ایران استفاده کنید.
برای ورود به صرافی کوینکس حتما باید با IP خارج از ایران وارد شوید.

بازارگردان (Market Maker)

مارکت میکر یک “فعال بازار” یا عضوی از شرکتی است که اوراق بهادار را در قیمت مشخص شده در سیستم معامله‌گری خرید و فروش می‌کند.

با وجودیکه معنای لغوی مارکت میکر ( Market Maker ) معادل “بازارساز” است، این اصطلاح در بورس تهران با نام “بازار گردان” نامیده می‌شود.

طبق تعریف ویکی‌پدیا:

بازار گردان، (به انگلیسی: Market maker) افراد یا شرکت‌هایی هستند، که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند.

بازارگردان برای انجام فعالیت های خود در بازار سرمایه به مواردی نیاز دارد که پول و دارایی دو نیاز اصلی به شمار می آید. از سوی دیگر باید شرایطی فراهم باشد تا این افراد به صورت مستقیم به سامانه معاملات دسترسی داشته باشند.

بازارگردانی فعالیتی حرفه ای است و بازارگردان‌ها باید تخصص و دانش کافی در اختیار داشته باشند تا به وسیله آن بتوانند به درستی عمل کنند. بازارگردان نقش های زیادی در بازار سرمایه ایفا می کند که افزایش قدرت نقدشوندگی یکی از مهم ترین آنهاست و به این ترتیب بازارگردان باید مطمئن شود که عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار مورد نظر در بازار وجود دارد.

از سوی دیگر باید شرایط مکانیزه کردن بازارگردانی نیز فراهم شود به این معنا که سیستم نرم‌افزاری تصمیم می‌گیرد براساس تعهدات در روز چه تعداد از این ابزار را در چه قیمتی خریداری کند و چه مقدار از آنها را در چه قیمتی به فروش برساند. در این شیوه معامله‌گر حذف می‌شود و فقط مدیر بازارگردانی استراتژی‌های معاملاتی خود را به سیستم رایانه می‌دهد.

اصلی‌ترین وظایف و اهداف مارکت میکر

• افزایش نقدشوندگی و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار
• کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و جلوگیری از نوسانات شدید
• کاهش هزینه‌های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش

حقوق و مسئولیت‌های بازارگردان‌ در بازارهای مختلف متفاوت است و به نوع بازار (کالا، اوراق بهادار، آتی و…) نیز بستگی دارد.

رایج‌ترین نوع بازارگردان‌، کارگزاری‌ها یا شرکت‌هایی هستند که برای افزایش نقدشوندگی و معاملات یک اوراق بهادار، اقدام به خرید و فروش در آن نماد می‌کنند.

چگونه بازارگردان‌ها معاملات را تسهیل می‌کنند

بازارگردان‌ها حجم زیادی از اوراق بهادار در اختیار دارند و می‌توانند مقدار زیادی از سفارشات را در بازارهای مالی انجام دهند.

این سفارشات هم می‌توانند سفارشات خرید و هم فروش باشند که در عرض چند ثانیه اتفاق می‌افتند.

اساسا، بازارگردان‌ها همواره طرف مقابل حجم معاملات سرمایه‌گذار را می‌گیرند.

برای مثال، اگر سرمایه‌گذاران به دنبال فروش اوراق بهادار باشند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را خریداری می‌کنند تا زمانی که همه فروشندگان تامین شوند و برعکس، اگر سرمایه‌گذاران اوراق بهاداری را خریداری کنند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را به فروش می‌رسانند تا تمام سفارشات پر شود.

بنابراین، بازارگردان‌ها، عرضه و تقاضا را در بازارهای مالی تامین می‌کنند و اوراق بهادار (مثلا سهام) را در بین فروشندگان و خریداران دست به دست می‌نمایند.

عوامل تاثیرگذار بر فعالیت بازار گردان‌ها

1 – عرض بازار: وجود جریان مستمر دوسویه سفارشات خرید و فروش سهام و به عبارتی حضور تعداد زیادی از خریداران و فروشندگان در قیمت تعادلی (ارزش ذاتی) مبین میزان عرض بازار سرمایه است. به این ترتیب بازار اوراق بهاداری که دارای ویژگی فوق باشد را «نقد شونده» نیز می‌نامند. بازارگردان‌ها در چنین بازاری با تفاضل (سود) اندک نیز حاضر به فعالیت هستند.

2 – عمق بازار: وجود جریان پیوسته سفارشات خرید و فروش در قیمت‌های بالاتر و پایین تر از قیمت تعادلی را عمق بازار می‌نامند. به این معنی که منحنی عرضه و تقاضا حول ارزش بازار دارایی مالی، کاملاً کشش پذیر و پیوسته است.

در چنین شرایطی با بروز عدم تعادل ناگهانی میان سفارشات عرضه و تقاضا، قیمت دارایی مالی اندکی تغییر یافته و مجدداً وضعیت تعادل حاصل خواهد شد. به این ترتیب حتی منحنی تغییرات قیمت نیز در بازار با ژرفای کافی، پیوسته خواهد بود.

بازارگردان‌ها در بازارهای با ژرفای زیاد با کمترین تفاضل قیمت خرید و فروش نیز به فعالیت خود ادامه خواهند داد. در صورتی که در بازار کم عرض و کم عمق که منحنی عرضه و تقاضا اوراق بهادار گسسته و کم کشش است همواره میزان تفاضل چشمگیر خواهد بود.

در چنین بازاری فعالیت بازارگردان‌ها در مقایسه با هزینه‌هایی که بر بازار وارد می‌آورند به گونه‌ای است که از جذابیت حضور آنان به شدت کاسته می‌شود.

3 – نسبت سرمایه‌گذاران اطلاعات مدار به نقدینه مدار: سرمایه‌گذارانی که در بازار مشارکت دارند در دو طبقه جای می‌گیرند.

گروهی از آنان مازاد منابع مالی داشته و درپی سرمایه گذاری این منابع هستند. گروه دیگر شامل سرمایه‌گذارانی هستند که اعتقاد دارند بیش از سایرین نسبت به اوراق بهادار یک شرکت خاص، اطلاعات در اختیار دارند. به این ترتیب آنان با اتکا به اطلاعات خود به ارزیابی قیمت اوراق بهادار می‌پردازند و نسبت به خرید یا فروش اوراق اقدام می‌کنند.

بازارگردان‌ها چگونه سود می‌کنند؟

تمام بازارگردان‌ها به دلیل ریسک نگه داشتن دارایی، سود یا دستمزد دریافت می‌کنند.

خطری که بازارگردان‌ها با آن مواجه هستند، کاهش ارزش یک اوراق بهادار پس از خرید از فروشنده و قبل از فروش به یک خریدار است.

در برخی بازارهای خارجی، بازارگردان‌ها برای هر اوراق بهاداری که پوشش می‌دهند، اسپرد (spread) مطالبه می‌کنند. این به عنوان شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش (bid-ask spread) شناخته می‌شود و در معاملات مالی بسیار رایج است.

در بورس تهران، بازارگردان‌ها با انعقاد قرارداد، کارمزد مشخصی برای فعالیت خود دریافت می‌کنند.

این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید .

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

Automated Market Maker (AMM) [Updated]

سیستم‌های Automated Market Maker (AMM) بعد از اینکه اولین بار توسط Shearson Lehman Brothers و ATD در اوایل دهه 1990 قبل از اختراع آنها پیاده‌سازی شدند و شروع به کار کردند.

این رویکرد دلیل لغزش و تاخیر در کشف قیمت در بازارها بود. علاوه بر این، Market Maker نیز به دستکاری بازار متهم شدند. هنگامی که AMM معرفی شد، تمام مشکلات ناشی از Market Maker (بازارسازان) انسانی را حل کرد. در حال حاضر، این نوع سیستم ها در صرافی های غیرمتمرکز مبتنی بر بلاکچین نیز معرفی شده اند.

در صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر Automated Market Maker (AMM) ،دفتر سفارش (order book) سنتی با استخرهای liquidity جایگزین می‌شود که برای هر دو دارایی معاملاتی به‌صورت زنجیره‌ای از پیش تأمین مالی می‌شوند. liquidity توسط سایر کاربرانی که از طریق کارمزد معاملاتی بر اساس درصدی از استخر liquidity که ارائه می‌کنند، درآمد غیرفعال در سپرده خود نیز کسب می‌کنند.

یکی از صرافی های غیرمتمرکز که AMM را پیاده سازی کرده است Uniswap است. Uniswap یک صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر اتریوم است که به کاربرانش اجازه می‌دهد هم liquidity را برای کسب درآمد غیرفعال تامین کنند و هم بین دارایی‌های مختلف مبادله کنند.

بازارساز

تعریف بازار ساز چیست؟

بازار ساز نوعی از شرکت‌های کارگزاری – معامله گر بورسی است که ریسک نگه‌داشتن تعداد مشخصی از اوراق بهادار شرکتی به‌خصوص را می‌پذیرد تا خریدوفروش اوراق بهادار در بازار تسهیل شود و نقدشوندگی آن بهبود پیدا کند. هر بازارساز از طریق ایجاد عرضه و تقاضا به تعداد مشخص و تضمین شده‌ای برای سهام مختلف به قیمت بازار با مشتریان و معامله گران عادی رقابت می‌کند. به‌محض اینکه سفارشی دریافت می‌شود، بازار ساز فوراً از موجودی سهام خود می‌فروشد و به‌این‌ترتیب خریدوفروش عادی سهام در بازار و نقدشوندگی سهام را تضمین می‌کند. این پروسه در عرض فقط چند ثانیه اتفاق می‌افتد و خریداران و فروشندگان عادی، متوجه این اتفاقات نمی‌شوند.

توضیحات مدیر مالی در مورد بازار ساز

بازار نزدک (NASDAQ) مثال بسیار خوبی از عملیات بازارسازان است. در این بازار بیش از ۵۰۰ شرکت عضو وجود دارند که به‌عنوان بازار ساز عمل می‌کنند و کمک می‌کنند بازار مالی به‌صورت کارا و مؤثر به کار خود ادامه دهد، چراکه بازارسازان مایل هستند تا هم قیمت پیشنهادی فروش و هم قیمت پیشنهادی خرید ارائه کنند و بازار را کاراتر کنند.

معادل‌ انگلیسی بازارساز عبارت است از:

Market Maker

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

بازارساز خودکار (AMM) چیست؟

در سال‌های گذشته شاهد افزایش علاقه کاربران حوزه دیجیتال به استفاده از سرویس‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) بوده‌ایم. این سرویس‌ها عموما در شبکه‌های اتریوم و با استفاده از قراردادهای هوشمند توسعه یافته‌اند. در همین حال پروتکل‌های بازارساز خودکار یا AMM نیز محبوبیت زیادی به دست آورده‌اند. صرافی یونی سواپ یکی از مشهورترین پروتکل‌های بازار ساز خودکار است. برای آشنایی بیشتر با این پدیده مالی-تکنولوژیک تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

بازارساز خودکار چیست؟

بازارساز خودکار یا automated market maker نوعی پروتکل مبادله غیرمتمرکز است که در آن قیمت‌گذاری دارایی‌ها با استفاده از فرمول‌های ریاضی انجام می‌شود. این پروتکل‌ها با نام اختصاری AMM شناخته می‌شوند.

در صرافی‌ها و پلتفرم‌های سنتی از دفاتر ثبت سفارش (Order book) برای قیمت‌گذاری و پردازش داده‌ها استفاده می‌شود اما پروتکل‌های بازار ساز خودکار بر پایه فرایندهایی غیرمتمرکز، اتوماتیک و دقیق طراحی شده‌اند.

فرمول‌های قیمت‌گذاری در هر پروتکل متفاوت است. برای مثال صرافی یونی سواپ (Uniswap) از فرمول X*Y=K استفاده می‌کند. X مقدار توکن‌های موجود در استخر نقدینگی و Y پارامتر متغیر است. پارامتر K همیشه ثابت خواهد بود. این رابطه بدین معنی است که مقدار نقدینگی کل استخر همیشه ثابت خواهد ماند.

سایر AMMها از فرمول‌های دیگری استفاده می‌کنند. البته فرمول‌ها و فرایندها شباهت‌هایی دارند اما همیشه یکسان نیستند.

صرافی‌ها و پروتکل‌های سنتی معمولا متعلق به شرکت‌هایی با منابع مالی گسترده هستند. این شرکت‌ها استراتژی‌های متنوع و پیچیده‌ای دارند و حجم دارایی‌های آن‌ها بسیار زیاد است. در این پلتفرم‌ها شما باید به دنبال بهترین قیمت‌ها از بین صرافی‌های مختلف برای خرید رمزارزها باشید و به سختی می‌توانید از فرصت‌های سوددهی استفاده کنید.

بازارساز خودکار این فرایند را به صورت غیرمتمرکز اجرا می‌کند. به کمک این پروتکل هر توسعه‌دهنده‌ای می‌تواند یک پلتفرم معاملاتی با استفاده از تکنولوژی بلاکچین ایجاد کند.

یک بازار ساز خودکار چگونه کار می کند؟

بازار ساز خودکار مثل یک پلتفرم ثبت سفارش عمل می‌کند. در این پروتکل جفت‌ارزهای معاملاتی وجود دارد. در پلتفرم‌های سنتی باید دو طرف معامله درخواست خود را در دفتر سفارشات ثبت کنند. پروتکل‌های بازارساز خودکار این قید را حذف کرده‌اند. طرف مقابل هر شخص در این پروتکل‌ها قراردادهای هوشمند است.

بدین ترتیب در پروتکل‌های بازارساز خودکار به طرف مقابل معامله نیازی نخواهید داشت و دارایی خود را به کمک قراردادهای هوشمند مبادله می‌کنید. طرف مقابل شما استخرهای نقدینگی جفت‌ارزی هستند که همیشه موجودی کافی برای انجام معاملات را دارند.

یک صرافی غیرمتمرکز مثل بایننس دکس(Binance DEX) معاملات را به صورت همتا به همتا (P2P) پردازش می‌کند. برای مثال اگر کسی درخواست خرید BNB را در مقابل پرداخت BUSD ارائه می‌کند، شخص دیگری BNB خود را در مقابل BUSD به فروش می‌رساند. بدین ترتیب همیشه کاربران با یکدیگر به تبادل رمزارز می‌پردازند و صرافی صرفا یک بستر برای گردآوری معامله‌گران است.

در طرف مقابل، بازارساز خودکار معاملات را به صورت C2P پردازش می‌کند. در مدل C2P یک طرف قرارداد هوشمند (contract) و طرف دیگر معامله‌گر (peer) خواهد بود. هیچ دفتری برای ثبت سفارش‌ها وجود ندارد و قیمت‌ها با توجه به فرمول‌های ریاضی استخرهای نقدینگی تعیین می‌شوند. برخی از AMMها محدودیت‌هایی برای معاملات در نظر می‌گیرند اما به طور کل همه چیز به صورت خودکار انجام خواهد شد.

نکته مهم در مورد بازارسازهای خودکار، نحوه شکل‌گیری این پروتکل‌ها است. چه کسی یک پروتکل AMM را توسعه می‌دهد و چه کسانی نقدینگی استخرها را تأمین می‌کنند؟

استخر نقدینگی چیست؟

تامین‌کنندگان نقدینگی یا Liquidity providers رمزارزهای خود را به استخرهای نقدینگی (liquidity pool) تزریق می‌کنند. در نتیجه منبعی عظیم از یک دارایی خاص به وجود می‌آید که کاربران می‌توانند با آن به مبادله بپردازند. تامین‌کنندگان نقدینگی در ازای تزریق ارزهای دیجیتال به استخرها، کارمزدهایی را به طور دوره‌ای دریافت خواهند کرد. برای مثال در صرافی یونی‌سواپ کاربران می‌توانند دو توکن اتریوم و دای به نسبت ۵۰ به ۵۰ را به استخر ETH/DAI واریز کنند.

در نتیجه هر شخصی می‌تواند جزئی از یک بازارساز خودکار باشد؛ زیرا انتقال دارایی به استخر نقدینگی بسیار آسان خواهد بود. پاداش‌های تامین نقدینگی توسط پروتکل تعیین می‌شود. برای مثال صرافی یونی‌سواپ از کاربران بابت معاملات رمزارزی 0.3 درصد کارمزد دریافت می‌کند. مبالغ کارمزدها تجمیع شده و بین تامین‌کنندگان نقدینگی (LPs) توزیع می‌شود. سایر پلتفرم‌ها نیز ممکن است مبالغی کمتر یا بیشتر را دریافت کنند.

هر چه نقدینگی یک AMM بیشتر باشد، پایداری پروتکل و استخر افزایش خواهد یافت و در برابر سفارش‌های سنگین عملکرد بهتری نشان خواهد بود. در صورتی که حجم نقدینگی کم باشد، ممکن است استخر برای پردازش سفارش‌های بزرگ دچار چالش‌هایی مثل افزایش یا کاهش قیمت توکن شود. به هم خوردن نسبت توکن‌های استخر از دیگر مشکلات احتمالی کاهش حجم نقدینگی است.

فرض کنید کاربری بخواهد حجم زیادی ETH را از استخر ETH/DAI خریداری کند. حال اگر حجم درخواست شده برابر کل موجودی استخر باشد، اصلا معامله قابل انجام نخواهد بود. دلیل این اتفاق فرمول قیمت‌گذاری استخر است. در استخری که از فرمول X*Y=K بازارساز (Market Maker) چیست؟ استفاده می‌کند، پارامترهای X و Y نمی‌توانند صفر شوند. بنابراین خرید همه توکن‌های X ممکن نیست زیرا K همیشه عدد ثابتی خواهد بود. علاوه بر چالش‌های حجم نقدینگی باید به موضوع ضرر ناپایدار نیز توجه شود.

ضرر ناپایدار چیست؟

ضرر ناپایدار (impermanent loss) زمانی اتفاق می‌افتاد که نسبت قیمت توکن‌های سپرده‌گذاری شده در استخر به یکدیگر پس از بلوکه شدن دارایی دچار تغییر شود. هر چه این تغییر بیشتر باشد، ضرر ناپایدار بیشتر خواهد بود. به همین دلیل پروتکل‌های بازار ساز خودکار تا حد امکان از استیبل کوین‌ها برای ایجاد جفت‌ارزهای معاملاتی استفاده می‌کنند. اگر بازارساز (Market Maker) چیست؟ نسبت قیمت جفت ارز در محدوده کوچکی باقی بماند، ضرر ناپایدار چندان زیاد نخواهد بود.

اگر نسبت تغییرات عدد بسیار زیادی باشد ممکن است سپرده‌گذاری دارایی در استخر اصلا توجیه اقتصادی نداشته و ذخیره توکن‌ها به صورت عادی سودآوری بیشتری داشته باشد. صرافی‌هایی مانند یونی‌سواپ تلاش می‌کنند با استفاده از کارمزدهای معاملاتی این ضرر را جبران کنند تا کاربران باز هم به تزریق دارایی به استخرهای نقدینگی ترغیب شوند.

برخی از کاربران تصور می‌کنند ضرر ناپایدار همیشه توسط کارمزدهای معاملاتی جبران می‌شود. این تصور غلط است و در بسیاری از موارد به علت تغییر شدید نسبت قیمت توکن‌ها، میزان ضرر ناپایدار بیشتر از سود حاصل از دریافت کارمزدها بوده است. بنابراین اگر شما هم قصد سرمایه‌گذاری در پروتکل‌های بازارساز خودکار را دارید و می‌خواهید دارایی خود را در استخرهای نقدینگی بلوکه کنید، بهتر است قبل از هر اقدامی ضرر ناپایدار و حجم نقدینگی استخر را بررسی کنید.

خلاصه مطلب

بازارساز خودکار یکی از آخرین پدیده‌های حوزه دیفای و بلاکچین است. به کمک این پروتکل‌ هر شخصی می‌تواند یک پلتفرم معاملاتی غیرمتمرکز توسعه دهد. با استفاده از بازارساز خودکار دیگر نیازی به دفاتر ثبت سفارش نیست و معاملات به روش‌هایی سریعتر، ارزان‌تر و شفاف‌تر پردازش می‌شوند. در این پروتکل‌ها خبری از الگوی همتا به همتا نیست و قراردادهای هوشمند و استخرهای نقدینگی طرف معامله کاربران خواهند بود.

بازارسازهای خودکار هنوز در مراحل ابتدایی پیدایش خود هستند. صرافی‌هایی مثل یونی سواپ، کرو (Curve) و پنکیک سواپ (Uniswap) جزو مشهورترین پروتکل‌های بازار ساز خودکار هستند که طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده‌اند. احتمالا در سال‌های آینده شاهد AMMهای بیشتر و بهتری خواهیم بود. شکی وجود ندارد که صنعت دیفای، آینده مالی بشر خواهد بود و AMMها نیز بخش مهمی از دیفای محسوب می‌شوند.