تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام

مقاله نشریه
تاثیر حجم مبنا بر تسریع نوسانات قیمت سهام و تاخیر در رسیدن به قیمت واقعی سهم در بورس اوراق بهادار تهران

چکیده:
در بازارهای سرمایه کارا در شکل نیمه قوی، قیمت سهام منعکس کننده تمامی اطلاعات است که منتشر شده و در اختیار عموم قرار دارد. در چنین بازارهای قیمت سهام نسبت به اطلاعات جدید مرتبط واکنش نشان میدهد و تغییرات قیمت متناسب با اطلاعات دریافتی خواهد بود. اما تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام در بعضی از بازارها رویه هایی به منظور کنترل تغییرات قیمت سهام وضع شده و توسط مسئولان بورس اوراق بهادار به کار گرفته می شود که به آنها متوقف کننده های خودکار گویند. این نوع کنترل قیمت سهام، باعث می شود که قیمت سهام منعکس کننده اطلاعات منتشره نباشد تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام و بازار غیرکارا گردد. (مرادی نیا، 1385) در پژوهش حاضر جهت بررسی اثرات حجم مبنا بر بازار سرمایه به مقایسه دو گروه از معاملات در بازار اقدام شده است، گروه جامعه آماری شامل معاملات انجام شده با اعمال حجم مبنا و گروه مقایسه شامل معاملات انجام شده که حجم تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام مبنا اثری بر آن نداشته است.
اطلاعات جمع آوری شده در خصوص نوسانات قیمت سهام و حجم معاملات در 10 روز قبل و 10 روز بعد از روز رویداد از طریق آزمون ویلکاکسون مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که حجم مبنا باعث تاخیر در تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام رسیدن به قیمت واقعی سهام میگردد.

تاثیر حجم مبنا بر تسریع نوسانات قیمت سهام و تاخیر در رسیدن به قیمت واقعی سهم در بورس اوراق بهادار تهران 3/21/2009 12:00:00 AM

بررسی تاثیر حذف حجم مبنا بر معاملات بورسی

یک کارشناس بازار سرمایه با اشاره به حذف حجم مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس اظهار کرد: حذف حجم مبنا بازار را واقعی می کند.

حسین کاظم زاده در گفت و گو با ایسنا، درمورد تصمیم اخیر فرابورس درباره حذف حجم مبنا در برخی نمادهای بازار اول و دوم گفت: هر تصمیمی که منجر به رفع محدودیت‌های بازار سرمایه شود اقدام خوبی برای توسعه بازار است. چنین تصمیم‌هایی واقعی شدن قیمت‌ها را در بازار سرمایه به دنبال دارد. با حذف حجم مبنا اصلاح قیمت و یا رشد قیمت سریع‌تر می‌شود و اثر خبرها در روند معاملات فرسایشی خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه فرابورس در تصمیمی اقدام به حذف حجم مبنا در برخی نمادها کرده است، گفت: به این ترتیب که مقرر شده درصورتی که سهم، در سه ماه گذشته دارای تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام میانگین حجم معاملات بیش از دو برابر حجم مبنا باشد و یا مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، دو برابر حجم مبنا باشد، حجم مبنا حذف خواهد شد. همچنین نمادهایی که دارای صف خرید یا صف فروش در ۲۰ روز کاری متوالی در بازار پایه فرابورس باشند نیز با حذف حجم مبنا مواجه می شوند.

این کارشناس بازار سرمایه چنین تصمیم هایی را پیش زمینه و مقدمه حذف محدودیت‌های مهم در بازار سرمایه دانست و افزود: البته معمولا حذف محدودیت‌ها و تغییر شرایط در بازارها، طی کوتاه مدت ممکن است آثار منفی داشته باشد اما اگر مسئولان از تصمیم‌های خود عقب نشینی نکنند می‌تواند به روان شدن معاملات و افزایش نقدشوندگی بازار کمک کند.

بر اساس این گزارش، شرکت فرابورس ایران اخیرا در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است که در بازارهای اول و دوم فرابورس ایران حجم مبنا در یکی از شرایط پیش رو حذف خواهد شد. نخست آنکه سهم، طی سه ماه گذشته دارای میانگین حجم معاملات بیش از دو برابر حجم مبنا باشد. دوم آنکه مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، دو برابر حجم مبنا باشد.

پس از بررسی‌های صورت گرفته توسط معاونت نظارت بر بازار فرابورس، حجم مبنا برای ۲۰ نماد معاملاتی از سه شنبه ۱۲ بهمن اعمال نخواهد شد.

کارکرد حجم مبنا در بازار سرمایه

حجم مبنا و تاثیر آن بر تغییرات قیمتی

یکی از موضوعات مهم در تابلو خوانی و بازار خوانی بحث مربوط به حجم مبنا در شرکت می باشد. حجم مبنا حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت سهم بتواند بر اساس سقف دامنه نوسان روزانه افزایش یا کاهش داشته باشد.

هدف از تعیین حجم مبنا این است که که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام است چرا که در غیر این صورت معامله حتی چند سهم می‌تواند قیمت سهام را تحت تاثیر قرار دهد و قیمت های غیر واقعی در سهم ایجاد کند. به عنوان مثال حجم مبنای شرکت چکارن در شکل زیر ۷۶۸۶۴سهم می باشد.

برای بیشتر شرکت های بورسی حجم مبنا ۰.۰۰۰۸ تعداد سهام شرکت در نظر گرفته شده است. برای شرکت های فرابورس نیز حجم مبنا ۱ می باشد. به عنوان مثال حجم مبنا شرکت دتولید که جز شرکت های فرابورسی می باشد ۱ است.

نکته مهم در حجم مبنا:

گاهی اوقات مشاهده می شود که در صف خرید، آخرین معامله سهم در محدوده سقف دامنه نوسان ۵%+ می باشد ولی قیمت پایانی در محدوده ۱%+ می‌باشد. برای شرکت‌های بورسی، زمانی که سهم صف خرید است تعداد سهامی که باید معامله شود حداقل باید به اندازه حجم مبنا باشد تا قیمت پایانی سهم در سقف قیمت مجاز روزانه قرار گیرد و اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی سهم نسبت به حجم معامله تعیین می شود.

مثال:

اگر سهمی دارای صف خرید ۲ میلیونی باشد و حجم مبنای آن ۵۰۰ هزار سهم باشد، در صورت معامله ۲۵۰ هزار سهم، قیمت پایانی ۲.۵% مثبت می‌شود. اما اگر ۵۰۰ هزار سهم و بیشتر از آن معامله شود قیمت پایانی سهم ۵% مثبت می‌شود. حال همین وضعیت را می‌توان برای صف فروش نیز مد نظر داشت. در شکل زیر سهام شرکت کارخانجات داروپخش مورد بررسی قرار گرفته است.

نکته مهم در حجم مبنا:

گاهی اوقات مشاهده می شود که در صف خرید، آخرین معامله سهم در محدوده سقف دامنه نوسان ۵%+ می باشد ولی قیمت پایانی در محدوده ۱%+ می‌باشد. برای شرکت‌های بورسی، زمانی که سهم صف خرید است تعداد سهامی که باید معامله شود حداقل باید به اندازه حجم مبنا باشد تا قیمت پایانی سهم در سقف قیمت مجاز روزانه قرار گیرد و اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی سهم نسبت به حجم معامله تعیین می شود.

مثال:

اگر سهمی دارای صف خرید ۲ میلیونی باشد و حجم مبنای آن ۵۰۰ هزار سهم باشد، در صورت معامله ۲۵۰ هزار سهم، قیمت پایانی ۲.۵% مثبت می‌شود. اما اگر ۵۰۰ هزار سهم و بیشتر از آن معامله شود قیمت پایانی سهم ۵% مثبت می‌شود. حال همین وضعیت را می‌توان برای صف فروش نیز مد نظر داشت. در شکل زیر سهام شرکت کارخانجات داروپخش مورد بررسی قرار گرفته است.

تاثیر حجم مبنا بر تسریع نوسانات قیمت سهام و تاخیر در رسیدن به قیمت واقعی تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام سهم در بورس اوراق بهادار تهران

در بازارهای سرمایه کارا در شکل نیمه قوی، قیمت سهام منعکس کننده تمامی اطلاعات است که منتشر شده و در اختیار عموم قرار دارد. در چنین بازارهای قیمت سهام نسبت به اطلاعات جدید مرتبط واکنش نشان میدهد و تغییرات قیمت متناسب با اطلاعات دریافتی خواهد بود. اما در بعضی از بازارها رویه هایی به منظور کنترل تغییرات قیمت سهام وضع شده و توسط مسئولان بورس اوراق بهادار به کار گرفته میشود که به آنها متوقف کننده های خودکار گویند. این نوع کنترل قیمت سهام، باعث میشود که قیمت سهام منعکس کننده اطلاعات منتشره نباشد و بازار غیرکارا گردد. (مرادی نیا، 1385)
در پژوهش حاضر جهت بررسی اثرات حجم مبنا بر بازار سرمایه به مقایسه دو گروه از معاملات در بازار اقدام شده است، گروه جامعه آماری شامل معاملات انجام شده با اعمال حجم مبنا و گروه مقایسه شامل معاملات انجام شده که حجم مبنا اثری بر آن نداشته است.
اطلاعات جمع آوری شده در خصوص نوسانات قیمت سهام و حجم معاملات در 10 روز قبل و 10 روز بعد از روز رویداد از طریق آزمون ویلکاکسون مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که حجم مبنا باعث تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام تاخیر در رسیدن به قیمت واقعی سهام میگردد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.28210166.1388.7.25.6.2

عنوان مقاله [English]

Effect of Threshold Volume on Acceleration on Stock Price and Delay on Reaching to Real Price in Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• R. Hejazi 1
• F. Heydarpour 2
• H. Khan Mohammadi 3

چکیده [English]

In the semi strong form of efficient capital markets, stock price reflects all information has been published, so it is available for public. In capital markets, stock price responses to new information and price changes, will be appropriate to received information,
But in some capital markets, regulations are applied in order to controlling volatilities in stock price. This kind of controlling causes stock price wouldn't be reflection of distributing information therefore the market will become non efficient.
In this research in order to assessing the threshold volume on the capital market, two transaction groups compared with each other. The threshold volume hadn't any effect on both, statistical group consist of implement transaction by using threshold volume and experimental group consist of transaction without using threshold volume. Information about stock volatility and transaction volume was tested by Wilkaxon test for ten day before and after تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام event.
The results of this research show that threshold volume accelerates volatility, and also threshold volume cause delay in reaching to real stock price but it doesn't have any effect on transaction volume.

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنـا، حداقل تعداد سهامی است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت آن سهم، بتواند بر اساس سقف و کف دامنه نوسان، افزایش و یا کاهش یابد. در سال 1393 مصوبه‌ای تصویب شد که بر اساس آن حجم مبنای تمام شرکت‌های بورسی معادل 4 در 10 هزار سهام شرکت است، البته با در نظر گرفتن این موضوع که حداقل ارزش مبنا برای همه شرکت‌ها برابر 5 میلیارد تومان و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌هایی با سرمایه بالای 2 هزار میلیارد، 12 میلیارد تومان تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنای در نظر گرفته شده برای شرکت‌هایی که سرمایه‌شان کمتر از 2 هزار میلیارد تومان است، 10 میلیارد تومان تعیین شده تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام است. در حال حاضر حجم مبنای تصویب شده برای شرکت‌های حضور یافته در بازار بورس 0.0008 (هشت ده هزارم) است.

تاریخچه حجم مبنا

در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی، حجم مبنا شکل گرفت. در ابتدا، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شود. حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌ هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت پایانی بتواند نوسان کند. این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده ‌هزارم) تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد، به ۱۰ درصد کاهش یافت و تا به امروز ثابت مانده است.

حجم مبنا و قیمت پایانی

در ابتدا برای درک بهتر حجم مبنا با مفهوم قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی آشنا شویم:

قیمت آخرین معامله: به آخرین قیمتی که از سهام یک شرکت در یک روز بین خریدار و فروشنده معامله می‌گردد، گفته می‌شود.
قیمت پایانی: به میانگین وزنی قیمت سهام شرکت با در نظر گرفتن حجم مبنا، قیمت پایانی گفته می‌شود.

به این ترتیب قیمت پایانی هر روز مبنای نوسانات قیمت روز بعد معاملاتی قرار می‌گیرد. مثلا اگر قیمت پایانی معامله یک سهم در معاملات روز سه شنبه 100 ریال باشد، بازه مجاز نوسان قیمت در روز معاملاتی بعد یعنی چهارشنبه بین مثبت 5 درصد (105 ریال) و منفی 5 درصد قیمت پایانی روز معاملاتی گذشته (95ریال) خواهد بود. بر اساس این تعریف می‌توانیم بگوییم حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهمی است که باید در یک روز معاملاتی روی یک قیمت داد و ستد شود تا قیمت پایانی به قیمت داد و ستد شده برسد. در صورتی که تعداد سهام معامله‌ شده در طول روز کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.

حجم مبنا در تابلوخوانی

برای خرید سهام یک شرکت مواردی مورد بررسی قرار می‌گیرد، از جمله آن می‌توان به تابلوی معاملات آن سهام اشاره کرد. تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی را در دسترس قرار می‌دهد که مهمترین آن قیمت سهام است که در این قیمت مواردی تأثیرگذار است که یکی از آن‌ها، حجم مبنا می‌باشد. برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می‌توانید این اطلاعات را مشاهده کنید.

مزایا و معایب حجم مبنا

از مهمترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پر شیب و یکباره در روند قیمت‌ها می‌باشد. حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب در بازار بورس می‌شود. به این نکته ‌توجه کنید در مواقعی که تشکیل صف خرید و فروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد، نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود. هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین باشد، اصطلاح "سهم خشک شده است و نوسان نمی‌شود" در بین سرمایه‌گذاران بیان می‌گردد. در این شرایط سازمان بورس در یک بازه زمانی معین، نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.

محاسبه حجم مبنا

برای داشتن نوسان در قیمت پایانی هر سهمی، باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت، مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هر روز باید آن را تقسیم‌ بر تعداد روزهای کاری (۲۵۰ روز) هر سال کنیم.

تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس چیست؟

تا پیش از سال 1382 در بازار بورس، عنوان حجم مبنا وجود نداشت و در بازار بورس هیجانات کاذب زیادی در قیمت سهام مشاهده می‌شد. عنوان "حجم مبنا" با این هدف وارد بازار بورس شد تا کنترلی بر روی رشد بی‌رویه سهام و سقوط ارزش آن‌ها وجود داشته باشد. با تعیین حجم مبنا، سرمایه‌گذاران آرامش خاطر و اطمینان بیشتری خواهند داشت که نوسانات قیمت سهام، بابت تعداد سهامی مشخص و قابل توجه مورد داد و ستد قرار گرفته است. اگر حجم مبنا از بازار بورس حذف می‌گردید، قیمت‌ یک سهام حتی با معامله شدن چند سهم محدود نیز تحت تاثیر قرار می‌گرفت و به طور کاذب و غیر واقعی تغییر می‌کرد.

قانون جدید حجم مبنا

بر اساس اعلام شرکت بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت است. با این شرط که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال باشد. همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.