ارکان بازار سرمایه در ایران

اصطلاحات رایج بازار سرمایه

بورس چیست؟
برای شناخت و فهمیدن این موضوع که واقعا بورس چیست و آشنایی بیشتر با آن بهتر است از “بازار” و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، می توان گفت که
بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می گیرد
ساده تر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است
این شرایط می تواند مکان خاصی یا شبکه ای ارتباطی مثل اینترنت باشد
در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی های واقعی و دارایی های مالی، مورد معامله قرار می گیرند

فواید سرمایه گذاری در بورس:
کسب سود
حمایت و شفافیت قانونی
حفظ سرمایه در مقابل تورم
سهولت نقد شوندگی
عدم وجود محدودیت برای میزان سرمایه‌گذاری

مفاهیم اولیه بورس:
سهام
اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که یک نوع آن “سهام” است. سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان‌دهنده سهم مالکیت صاحب آن از یک شرکت است. برای توضیح بیشتر فرض کنید یک شرکت را به 10 سهم تقسیم کرده‌ایم. اگر شما 2 سهم این شرکت را در اختیار داشته باشید به این معنی است که شما مالک یک پنجم این شرکت هستید و در واقع یک پنجم سود یا زیان شرکت به شما تعلق خواهد گرفت .

شرکت‌های بورسی
سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را شرکت‌های بورسی میگویند .

گروه‌های بورسی
شرکت های بورسی را بنابر زمینه فعالیت آنها در گروه هایی مربوط به همان صنعت دسته بندی میکنند. برای مثال گروه دارویی، خودرویی، پتروشیمی، شیمیایی، بانکی، پالایشگاهی و غیره .

نماد بورسی
در تمامی بورس‌های جهان برای اینکه راحت‌تر بشود اسم هر شرکت را نام برد یک نماد به آن اختصاص می‌دهند. نماد بورسی یک شرکت بورسی معمولا عبارت است از حرف اول گروه بورسی مربوط ارکان بازار سرمایه در ایران به آن که نشان دهنده ی صنعتی می باشد که آن شرکت در آن قرار دارد و در ادامه قسمتی از نام شرکت .

شاخص کل
عددی است که با فرمول های خاصی محاسبه میشود و نشان دهنده ی بازدهی و روند بازار است و تغییر آن به منفی یا مثبت نشان دهنده ی تغییر مثبت یا منفی کل ارزش بازار است .

عرضه اولیه
وقتی سهام یک شرکت برای اولین بار قرار است در بورس عرضه شود، بعد از مشخص شدن قیمت گشایش، در یک روز معین برای اولین بار تحت نام عرضه اولیه در بازار به فروش میرسد

ارکان بازار سرمایه ایران عبارتند از:
شورای عالی بازار سرمایه
سازمان بورس و اوراق بهادار
شرکت بورس اوراق بهادار تهران
شرکت فرابورس ایران
شرکت بورس کالای ایران
شرکت بورس انرژی ایران

فرابورس ایران:
بر اساس بند ۸ از ماده یک قانون بازار اوراق بهادار، بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکۀ ارتباط الکترونیک یا غیر الکترونیک برای معاملات اوراق بهادار بر پایه مذاکره عنوان‌شده است. باهدف ایفای نقش بازار خارج از بورس، شرکت فرابورس ایران در تاریخ ۲۲ آبان ۸۷ به ثبت رسید و در مهرماه ۸۸ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد

فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس اما با شرایط پذیرش و معامله ساده‌تر ایجاد شد، تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد

مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند. از سویی بسیاری از شرکت ها تمایل دارند هر چه سریعتر به بازار وارد شوند که از این رو به دلیل قوانین آسانتر فرابورس ، از این مسیر به بازار سرمایه وارد می شوند

لذا رویه‌های پذیرش شرکت‌ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ایست که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند

وبسایت tsetmc

بدون شک یکی از پرکاربردترین سایت‌های سهامداران و کاربران بورسی، سایت TSETMC (Tehran Securities Exchange Technology Management Co) یا مدیریت فناوری بورس تهران است. شاید بد نباشد قبل از توضیح، معرفی و آموزش سایت TSETMC شمای کلی از این شرکت و خدمات آن ارائه دهیم. “شرکت مدیریت فناوری ارکان بازار سرمایه در ایران بورس تهران” به عنوان یکی از شرکت‌های مجموعه‌ی سازمان بورس و اوراق بهادار برای ارائه‌ خدمات به چرخه‌ی کامل “معاملات الکترونیکی” ابزارهای مالی به ارکان بازار سرمایه فعالیت می‌کند. این شرکت باهدف بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایت مشتریان بازار سرمایه و بهبود پیوسته‌ی فعالیت‌ها و فرایندهای خود، سامانه‌ی مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد ISO9001-2008 را برگزیده است. اگر بخواهیم به ارکان بازار سرمایه در ایران زبان ساده‌تر فرآیند و هدف این سایت را توضیح دهیم می‌توانیم بگوییم که معاملات سهامداران بازار، در این پنل نمایش داده می‌شود و شما می‌توانید به سادگی فرآیند معاملات را از ابتدا تا انتهای زمان معاملات مشاهده نمایید .
وقتی شما آدرس سایت TSETMC را در نوارابزار وارد و به سایت متصل می‌شوید، نمای کلی از اطلاعات سایت را در صفحه “خانه” مشاهده می‌کنید. در این صفحه، شما اطلاعات کلی بازار بورس و فرابورس شامل اطلاعات شاخص‌ها، نمادهای پربیننده و نمادهای موثر بر شاخص‌های بورس و فرابورس را مشاهده می‌کنید. اگر وقت چندانی برای بررسی سایت TSETMC ندارید و صرفاً می‌خواهید نمای کلی بازار را ببینید، با مشاهده تغییرات شاخص و ارزش بازار و نمادهای موثر در صفحه خانه به این اطلاعات ارکان بازار سرمایه در ایران دست می‌یابید

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه چیست؟
سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به اختصار سمات نامیده می‌شود
طبق بند هفت ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال، مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه معاملات بر عهده این شرکت قرار گرفته است. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای و تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، کاهش ریسک جعل، سرقت و مفقودی اوراق بهادار نقش شایانی را در کارآمدی اوراق بهادار ایفا می کند
شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به دنبال تفکر تضمین امنیت و کارآمدی بازار اوراق بهادار ایران از طریق توسعه و بهینه سازی ساز و کار تسویه معاملات اوراق بهادار با تمرکز بر افزایش کارایی، کاهش ریسک و کاهش هزینه های پایاپای و تسویه وجوه معاملات با رعایت قوانین و مقررات جاری کشور جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده است

افتتاح و نگهداری حساب وجوه و اوراق بهادار بازارهای خارج از بورس، بورس‌های اوراق بهادار و کالایی متعلق به سهامداران ، کارگزاران، سایر نهادهای مالی و اشخاص حقیقی و حقوقی
درج، کدگذاری، نگهداری، تسویه و پایاپای معاملات کالاها، اوراق بهادار و سایر ابزارهای مالی
سپرده‌گذاری و امانت‌پذیری انواع اوراق بهادار در سامانه عملیاتی شرکت
سپرده نمودن اوراق بهادار وثیقه شده نزد هر شخص حقیقی یا حقوقی ذینفع و ایجاد تسهیلات لازم برای اشخاص ذینفع جهت کنترل سپرده‌ها به منظور اطمینان بخشی از عملکرد شرکت و فک رهن اوراق‌ مذکور به درخواست ذینفع وثیقه
قرض دهی، قرض‌گیری و هرگونه مبادله اوراق بهادار به عنوان واسطه
تهیه و ارائه گزارش‌های مورد نیازکارگزاران و مشتریان
به کارگیری شیوه‌های مناسب و ابزارها و روشهای الکترونیکی در تسویه وجوه و پایاپای اوراق بهادار
انجام خدمات تسویه وجوه، پایاپای، سپرده گذاری و امانت پذیری اوراق بهادار خارجی
ارائه خدمات تخصصی به بورس های اوراق بهادار، بازارهای خارج از بورس، بورس های کالایی، ناشران اوراق بهادار، کارگزاران و سایر فعالان بازار اوراق بهادار
انجام کلیه عملیات و معاملات مجاز مالی، خدماتی، مشاوره‌ای و تجاری مربوط به بورس های اوراق بهادار، بورسهای کالایی و بازارهای خارج ازبورس
همکاری با بورسهای منطقه ای و جهانی و نهادهای مرتبط با آنها
دریافت هر مبلغ وام، تحصیل هرگونه دارایی منقول یا غیر منقول، حقوق یا امتیاز ارکان بازار سرمایه در ایران و انجام هرگونه معامله از قبیل خرید، فروش، اجاره و رهن و … که در راستای موضوع فعالیت شرکت لازم یا مفید باشد
ایجاد و اداره صندوق تضمین تسویه
پذیرش انبارها، نظارت برفعالیت آنها و انجام عملیات مربوط به انبارها که در جهت تسهیل داد و ستد معاملات در بورس‌های کالایی انجام می‌شود
اجرای سایر وظایفی که مطابق قانون و مقررات بعهده شرکت گذاشته شده یا می‌شود
انجام اقدامات شرکتی برای شرکتهای سهامی عام از جمله :
ثبت و نگهداری اسامی و سوابق مالکین اوراق بهادار و ارائه کلیه خدمات مرتبط با آن به ناشرین اوراق بهادار
تهیه و ارائه اطلاعات مورد نیاز
برگزاری مجامع شرکتهای پذیرفته شده در بورس و بازارخارج از بورس وانجام کلیه امور مربوط به آن
دریافت اطلاعات مربوط به تشکیل مجامع و اعلام آن به اشخاص ذینفع
دریافت اطلاعات مربوط به تقسیم سود و انجام اقدامات و ایجاد تسهیلات لازم جهت توزیع آن
دریافت اطلاعات مربوط به حق تقدم خرید سهام و انتشار و ارسال آن جهت سهامداران

چگونگی سرمایه گذاری در بورس
به چند روش می‌توان در بازار بورس سرمایه‌گذاری کرد؟
روش مستقیم: در این روش سرمایه‌گذار با اتکا بر دانش، تخصص و تحلیل خود اقدام به سرمایه‌گذاری و ورود به بازار می‌کند. مسئولیت سود یا زیان حاصل از سرمایه‌گذاری به‌طور مستقیم بر عهده شخص سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذارانی که در این روش با سرمایه‌گذاری می‌پردازند، در یک طبقه‌بندی بر اساس مدت زمانی که تمایل به نگهداری سرمایه خود دارند به ۴ دسته تقسیم می‌شوند :

سهامی خاص را خریداری می‌کنند و بعد از ۳ یا ۴ ماه آن را می‌فروشند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران کوتاه مدت می‌گویند .
سهام خاصی را خریداری می‌کنند و به مدت یک سال آن را نگه می‌دارند سپس برای فروش تصمیم می‌گیرند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران میان مدت می‌گویند .
سهام خاصی را با قصد نگهداری بیش از یک سال خریداری می‌کنند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران بلند مدت می‌گویند .
سهام خاصی را خریداری می‌کنند و بعد از شناسایی سود اندکی در یک هفته یا دو هفته، آن را می‌فروشند و اقدام به خرید سهام جدید یا همان سهم با قیمت جدید(پایین‌تر) می‌کنند. به آن‌ها نوسانگیر می‌گویند .

روش غیر مستقیم: در این روش بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر یک موسسه مالی به‌عنوان واسط عمل می‌کند. سرمایه‌گذار وجوه خود را در اختیار این موسسات مالی قرار می‌دهد و آن‌ها با بکار‌گیری تخصص، دانش و تبحر تحلیلی و مالی و همچنین تجربه خود در بازار سرمایه فرایند سرمایه‌گذاری را به نیابت از سرمایه‌گذار انجام می‌دهند. به سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای و با درجه ریسک‌پذیری پایین که فرصت و تجربه کافی برای فعالیت مستقیم در بازار بورس را ندارند توصیه می‌شود یکی از انواع روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم را برای فعالیت خود در بازار سرمایه انتخاب نمایند. برای مثال صندوق‌های سرمایه‌گذاری که یکی از روش‌های این نوع سرمایه‌گذاری است با ایفای نقش واسطه‌گری مالی، سرمایه‌گذاری افراد غیر حرفه‌ای را از حالت مستقیم به حالت غیر مستقیم تبدیل می‌کند و مزایایی از جمله ریسک پایین‌تر و سود مناسب‌تر را برای سرمایه‌گذاران به دنبال دارد

آشنایی با ارکان بازار سرمایه

آیا نظارتی ارکان بازار سرمایه در ایران بر تصویب و اجرای این قوانین وجود دارد؟ یا تنها فقط یک شخص به‌تنهایی قانون‌گذاری می‌کند. در این مقاله قصد داریم در رابطه با ارکان بازار سرمایه و سلسله‌مراتب آن صحبت کنیم، اما پیش از آن می‌خوانیم که بازار سرمایه به چه بازاری گفته می‌شود.

بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه یا Capital Market به بازاری گفته می‌شود که در آن اوراق بهادار با سررسید بیش از یک سال معامله می‌شود.

این بازار به‌منظور جمع‌آوری وجوه مازاد افراد و هدایت آن‌ها به سمت صنایع و اقتصاد شکل گرفته است. به‌طور کلی می‌توان گفت که منابع مالی مورد نیاز را برای شرکت‌ها تامین می‌کند.

سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و. از جمله اوراقی هستند که در این بازار معامله می‌شوند. همان‌طور که می‌دانید این اوراق ریسک زیادی دارند و به‌دنبال ریسک بالا، بازدهی بیشتری نیز می‌توانند داشته باشند.

بورس اوراق بهادار تهران قسمتی از بازار سرمایه ایران را تشکیل می‌دهد. بالاترین رکن بازار سرمایه را شورای عالی بورس تشکیل می‌دهد که سازمان بورس اوراق بهادار، تحت نظارت آن فعالیت می‌کند.

معرفی رکن بازار سرمایه

1) شورای عالی بورس

اولین رکن بازار سرمایه شورای عالی بورس است که وزیر امور اقتصادی و دارایی، ریاست این شورا را برعهده دارد.

1. وزیر امور اقتصادی و دارایی (رئیس شورا)
2. وزیر بازرگانی
3. رئیس کل بانک مرکزی
4. رئیس‌های اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
5. رئیس سازمان بورس، که به‌عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان ایفای نقش می‌کند.
6. دادستان كل كشور يا معاون او
7. یک نفر نماینده از طرف ارکان بازار سرمایه در ایران کانون‌ها
8. سه خبره مالی از بخش خصوصی (با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار که با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران انتخاب می‌شوند.)
9. يک نفر خبره از بخش خصوصی برای هر هر "بورس كالايی" که فقط در فقط در جلسات مربوط به تصميم‌گيری همان بورس شرکت می کنند. (به پيشنهاد وزير ذی ربط و تصويب هيئت وزيران)

وظایف شورای عالی بورس

به‌طور کلی شورای عالی بورس بالاترین رکن بازار سرمایه است که سیاست‌های کلان بازار را تصویب می‌کند. که این مصوبات بعد از تایید رئیس شورا یعنی همان وزیر امور اقتصادی و دارایی به مرحله اجرا می‌رسند.

این شورا علاوه‌بر تصویب سیاست‌های کلان بازار، وظایف دیگری نیز برعهده دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

1. صدور، تعلیق و لغو مجوز نهادهای تحت نظارت
2. سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی‌های بازار اوراق بهادار
3. نظارت بر فعالیت‌های سازمان و رسیدگی به شکایاتی که علیه سازمان شده است.
4. انتخاب اعضا هیات‌مدیره، انتخاب اعضا هیات داوران،انتخاب بازرس و حسابرس برای سازمان
5. تصویب ابزارهای مالی جدید، تصویب بودجه و صورت‌های مالی سازمان، تصویب نوع و میزان وصولی‌های سازمان و نظارت بر آن‌ها
6. اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه بازار و نظارت بر اجرای آن‌ها
7. و.

موارد ذکر شده از جمله وظایف با اهمیت شورای عالی بورس است. علاوه‌بر موارد ذکر شده سایر اموری که به تشخیص هیات‌وزیران به بازار مربوط باشد نیز برعهده شورای عالی بورس است.

2) سازمان بورس و اوراق بهادار

از دیگر ارکان بازار سرمایه، می‌توان به سازمان بورس اوراق بهادار (Seo.ir) اشاره کرد. این سازمان یک موسسه عمومی غیردولتی است، که تحت نظارت شورای عالی بورس فعالیت می‌کند.

هیات‌مدیره این سازمان دارای 5 عضو است که از بین کارشناسان حوزه مالیِ بخش غیردولتی انتخاب می‌شوند. اعضای هیات مدیره سازمان بورس اوراق بهادار توسط شورای عالی بورس انتخاب می‌شود.

از میان این 5 نفر، یک نفر به‌عنوان رئیس هیات‌مدیره توسط اعضا انتخاب می‌شود. رئیس هیات‌مدیره بالاترین مقام اجرایی است که مسئولیت اداره امور اجرایی سازمان بر عهده او است.

به‌طور کلی سازمان بورس اوراق بهادار که به اختصار به آن سبا هم گفته می‌شود، برای سایر سازمان‌ها که تحت نظارت آن عمل می‌کنند، قانون‌گذاری می‌کند. درآمد این سازمان‌ نیز از محل دریافت کارمزد معاملاتی است.

وظایف و اختیارات هیات‌مدیره سازمان بورس اوراق بهادار

1. تهیه، تدوین و نظارت بر آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی و ارائه پیشنهادات به رکن اول بازار یعنی همان شورای عالی بورس.
2. تصویب اساسنامه برای انواع بورس‌ها، نهادهای مالی و کانون‌ها.
3. ایجاد هماهنگی‌های لازم در بازار و همکاری با سایر نهادهای سیاست‌گذاری و نظارتی.
4. اتخاذ تدابیر لازم برای پیش‌گیری از وقوع تخلفات در بازار و ارائه گزارشات مربوط به تخلفات به مراجع ذی‌صلاح.
5. اخذ تدابیر لازم جهت حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران در بازار و نظارت بر سرمایه‌گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی در بورس.
6. ارائه درخواست صدور، تعلیق، لغو مجوز تاسیس بورس‌ها و. به شورای عالی بورس.
7. صدور، تعلیق و لغو مجوز تاسیس کانون‌ها و سایر نهادهای مالی که از وظایف مستقیم شورا نیستند.
8. ارائه پیشنهاد به شورای عالی بورس، جهت به‌کار گیری ابزارهای مالی جدید در بازار.
9. ارائه گزارش‌های ادواری در رابطه با عملکرد سازمان، وضعیت بازار و صورت‌های مالی
10. تصویب سقف نرخ‌های خدمات و کارمزدهای نهادهای مالی مختلف.
11. همکاری با مراجع بین‌المللی و پیوستن به سازمان‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی.
12. همکاری با مراجع مختلف حسابداری
13. بررسی و تایید شرایط شرکت‌های سهامی عام پیش از ثبت آن‌ها نزد مراجع ثبت شرکت‌ها.
14. بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان.
15. ارائه پیشنهادات جهت تهیه بودجه، انواع درآمدها و نرخ‌های خدمات سازمان به رکن اول بازار یعنی شورای عالی بورس.
16. ثبت و صدور مجوز عرضه‌های عمومی و نظارت بر آن‌ها.
17. انجام اموری که از طرف شورا به آن‌هامحول می‌شود.
18. و . .

3) شرکت بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار تهران (tse.ir) در بهمن‌ماه سال 1346 تاسیس شد. در سال 1384 بر پایه قانون بازار اوراق بهادار، این نهاد از یک سازمان عمومی غیرانتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تبدیل شد و عملیات اجرایی را بر عهده گرفت.

این شرکت با هدف حفظ، تقویت و توسعه بازار سرمایه باثبات، شفاف، منصفانه و کارآ از طریق نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مرتبط ایجاد شد.

کنترل و مدیریت ریسک، انجام پژوهش‌های توسعه‌ای و کاربردی، ایجاد زیرساخت‌های مقرراتی و فناوری اطلاعات، ارتقای جایگاه بین‌المللی، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و ارتقای سواد مالی از وظایف این شرکت است.

4) فرابورس

طرح ایجاد بازارهای خارج از بورس در سال 1384 ریخته شده بود. سه سال بعد یعنی در سال 1387 شرکت فرابورس ایران (ifb.ir) در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری ثبت شد و شروع به‌کار کرد.

اما فعالیت بازار فرابورس ایران بعد از تدوین و تصویب دستورالعمل‌ها لازم برای انجام معاملات فرابورس در مهرماه سال 1386 به‌طور رسمی آغاز شد.

بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک برای معاملات اوراق‌بهادار بر پایه مذاکره، معرفی شده است.

صدور، تعلیق و لغو فعالیت‌های بازارهای خارج از بورس بر عهده شورای عالی بورس است.

همانند بازار بورس، در فرابورس هم تأسیس بازارها و نهادهای مالی پس از ثبت شرکت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار امکان‌پذیر است. فعالیت‌هایی که در بازار فرابورس انجام می‌شود نیز تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار هستند.

شرایط پذیرفته شدن شرکت‌ها در بازار فرابورس به مراتب آسان‌تر از پذیرش آن‌ها در بورس است، معمولا شرکت‌ها پیش از ورود به بورس وارد بازار فرابورس می‌شوند. این بازار خود دارای 5 زیر شاخه مختلف است و به‌منظور گسترش بازار سرمایه کشور ایجاد شده است.

5) بورس کالا

سازوکار عملیاتی بورس کالای ایران (Ime.co.ir) مانند بورس اوراق بهادار است، با این تفاوت که در آن بجای اوراق بهادار، کالا و مواد خام تغییر شکل نیافته معامله می‌شود.

بورس کالا، بازاری سازمان‌یافته است که در آن کالاهایی مشخص، با روش‌هایی از پیش تعیین شده معامله می‌شوند.

نخستین بورس کالایی ایران در سال 1382، بورس فلزات بود. پس از آن در سال ۱۳۸۳ بورس کالای کشاورزی نیز تاسیس شد. در نهایت در سال 1386 این دو بازار با هم ترکیب شدند و بورس کالای ایران را بوجود آوردند.

6) بورس انرژی

بورس انرژی ایران (Irenex.ir) در تیر ماه 1391 با مجوز شورای عالی بورس و بورس اوراق بهادار به‌صورت سهامی عام تاسیس شد. در واقع بورس انرژی، یک بورس کالایی است که در آن امکان انجام معاملات حامل‌‏های انرژی مثل ارکان بازار سرمایه در ایران نفت، گاز، برق و. و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. نحوه انجام معاملات نیز شبیه سایر بازارها است. این بازار با ایجاد یک فضای رقابتی، دستیابی به قیمت‌های تعادلی را برای حامل‌های انرژی فراهم می‌سازد.

بورس انرژی که یکی از ارکان بازار سرمایه محسوب می‌شود، خود نیز دارای سه رکن بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است.

7) سایر نهادهای مالی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاری‌ها، موسسات رتبه‌بندی، مشاوران سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات، شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بازارگردان‌ها، صندوق‌های بازنشستگی همه و همه قسمتی از ارکان بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند.

همان‌طور که در طول مقاله خواندیم، بازار سرمایه ارکان مختلفی دارد که در راس آن، شورای عالی بورس قرار دارد. رکن بعدی سازمان بورس و اوراق بهادار است که پیشنهادات مربوط به تغییر قوانین معمولا از جانب سازمان بورس و اوراق بهادار به شورای عالی بورس ارائه می‌شود و اگر توسط شورا تصویب شود، اجرایی خواهد شد.

سایر ارکان مثل بورس اوراق بهادار، بورس کالا و. خود نیز دارای زیرشاخه‌های متعددی هستند که هر کدام در زمینه‌ای خاص فعالیت می‌کنند.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.

ارکان اصلی بازار سرمایه در ایران

بازار سرمایه ارکان‌های مهمی دارد که شناخت این ارکان ها و خدماتی که ارائه میدهند میتونه دید خوبی برای سرمایه گذاری و شناخت بازارها به ما بدهد. ابزارها و نهادهایی در بازار سرمایه ایران وجود دارد که خیلی از سهامداران از آنها بی اطلاع هستند زیرا گاهی سادگی و نادیده گرفتن مواردی که بدیهی هستند میتونه باعث ایجاد یک ابهام ذهنی در بلند مدت در ما بشود. بالاترین رکن بازار سرمایه شورای عالی بورس است. و افرادی که در این شورا هستند افرادی عالی رتبه همچون ریاست بانک مرکزی و ریاست اتاق بازرگانی ایران و غیره هستند . ریاست کل این شورا بر عهده وزیر اقتصاد کشور می باشد. سیاست های کلی بازار سرمایه توسط این شورا تصمیم گیری میشود و توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران اجرا و نظارت می‌شود. به شورای عالی بورس و سازمان بورس اوراق بهادار تهران به اصطلاح نهاد ناظر نیز میگویند. افرادی که مایلند از فرصت های شغلی موجود در بازار سرمایه استفاده بکنند میتواند از طریق سایت سازمان بورس به آدرس seo.ir برای گرفتن گواهینامه‌های مهم بازار سرمایه همچون گواهینامه معامله گری بازار سرمایه، گواهینامه تحلیلگری بازار سرمایه و گواهینامه های سبدگردانی و غیره اقدام بکنند.

ارکان بازار سرمایه

مهمترین رکن های بازار سرمایه در ایران 4 شرکت اصلی بورس هستند.

شرکت بورس اوراق بهادار تهران به آدرس Tse.ir

شرکت فرابورس ایران به آدرس ifb.ir

شرکت بورس کالا به آدرس ime.co.ir

شرکت بورس انرژی به آدرس irenex.ir

معمولا به دو شرکت اول شرکت بورس اوراق بهادار تهران گفته می‌شود. در حقیت شرکت بورس و فرابورس را می‌توان دو بازار بزرگ دانست که شرکت های دیگه زیر مجموعه این دو شرکت شده و در آن ها احراز هویت و پذیرش شده اند و این دو شرکت یا دو بازار اصلی بر عملکرد و معاملات این شرکتها نظارت می‌کنند.

شرکت بورس

بالاترین استانداردها و سخت ترین قوانین برای پذیرش شرکت ها در شرکت های بورسی وجود دارد. وقتی ما شرکتی داریم که میخواهیم اونو در بازار بورس ببریم یه شرایط و قوانینی وجود دارد که باید در شرکت ما وجود داشته باشد و استاندارهای مورد نیاز جهت تایید رو داشته باشد. مثلا اگر شرکتی بخواهد در تابلوی اصلی بازار بورس پذیرش شود باید حد اقل 3 سال سابقه فعالیت در اون صنعت و حداقل 100 میلیارد تومان سرمایه د و حداقل 1000 نفر سهامدار داشته باشد و اگر شرکت شما این شرایط را نداشته باشد مثلا با سرمایه 50 میلیارد تومان و 750 نفر سهامدار میتواند در تابلوی فرعی بازار بورس پذیرش شود. پس تا همینجا میتونین به راحتی با توجه به تابلوی شرکت میزان بزرگی اون شرکت رو تشخیص بدین که آیا مناسب شرایط اولیه شما جهت سرمایه گذاری هست یا خیر.

در مورد انواع تابلوهای فرعی و اصلی و بازارهای اول و دوم و فرابورس بر اساس شکل زیر نما و دیدی دقیق و کلی از تابلوهای بازار بورس و فرابورس به دست می اورید.

شرکت فرابورس

شرکت هایی که توان مالی و نیروی شرکت های بورسی را ندارند میتوانند در زیر گروه بازار فرابورس پذیرش بگیرند. اینجا لازم است بدانید که فرابورسی بودن یک شرکت دلیل بر ضعف عملکرد و سود آوری این شرکت نسبت به شرکت‌های واقع در بازار بورس نمی‌شود و چه بسا در زیر گروه بازار فرابورس شرکتهای بسیار خوبی وجود دارند که میتوانند سود زیادی را به سهامداران خود برسانند و صرف بورسی و یا فرابورسی بودن یک شرکت نباید ملاک شما در انتخاب سهام شرکت ها باشد.

بازار پایه

در بازار پایه که اطلاع خوبی در سایت شرکت فرابورس در مورد آن وجود دارد شرایط به این صورت است که شرکت هایی که شرایط پذیرش شدن در بورس و فرابورس را ندارند ولی سهامی عام هستند و در سازمان بورس ثبت شده اند، در زیر گروه بازار پایه معاملات خود را انجام میدهند. این شرکت‌ها به ترتیب اهمیت و ارزش در دسته‌ی زرد بالاترین، نارنجی متوسط و قرمز پایین ترین ارزش دسته بندی میشوند. که معمولا شرکت های دسته قرمز شرکت های اخطاری بوده و تا نتوانند خود را به تابلوی نارنجی و زرد بازار پایه انتقال دهند حق معاملات سهام خود را در بازار بورس در طی ساعات کاری ندارند و سهامداران نیز معمولا به این گروه ورود نمیکنند. ریسک انجام معاملات در بازار پایه به شدت بالا است و باید برای انجام معاملات خود خیلی دقت کنید و البته در این گروه شرکت هایی نیز وجود دارند که سودهای شارپی ناگهانی دارند که میتواند جذابیت بالایی برای عده ای از سهامداران ریسک پذیر ایجاد بکند.

برای شناسایی شرکت های موجود در بازار پایه طبق تصویر زیر وارد سایت شرکت فرابورس ایران میشویم و از منوی بازارها و محصولات قسمت بازار پایه را انتخاب می‌کنیم.

نظارت ارکان بازار اوراق بهادار ایران بر بانک‌های خصوصی از منظر شفافیت و کارایی به‌عنوان اصول حقوق عمومی

مطابق مادۀ ۳۱ «قانون پولی و بانکی جمهوری اسلامی ایران»، تشکیل بانک‌ها‌ صرفاً به‌صورت شرکت سهامی عام با سهام بانام ممکن است. از سویی، مطابق مادۀ ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعۀ کشور، تمامی شرکت‌های سهامی عام ملزم به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان متولی و نهاد ناظر بازار سرمایه هستند. بدین‌ترتیب، تأسیس و عرضۀ عمومی سهام بانک‌ها‌ در بازار اولیه مستلزم ثبت سهام بانک‌ها‌ نزد سازمان بورس است و انجام معاملات ثانویۀ سهام بانک‌ها‌ نیز مستلزم پذیرش آنها نزد یکی از بازارهای بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران خواهد بود. ازاین‌رو تمامی بانک‌ها‌ لزوماًْ ناشر اوراق بهادار محسوب می‌شوند و بدین‌ترتیب تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و تابع مقررات مصوب سازمان و شورای عالی بورس و ضوابط مقرر توسط بورس مربوطه قرار دارند. هدف مقالۀ حاضر بررسی نهادهای ناظر بازار سرمایه، حوزه و چگونگی نظارت آنها بر بانک‌ها‌ و تطبیق آن با اصول حقوق عمومی شامل شفافیت و کارایی است. بدین‌منظور، پس از بررسی موضوع از جنبه‌های نظارت بر معاملات اوراق بهادار، افشای اطلاعات و نیز حاکمیت شرکتی به‌عنوان سه حوزۀ عمدۀ نظارت بر بانک‌ها‌، نوشتار پیش ‌رو بدین نتیجه رهنمون می‌گردد که اعمال نظارت ارکان ناظر بازار سرمایه بر بانک‌ها‌ هرچند به ارتقای شفافیت عملکرد بانک‌ها‌‌ و حفظ منافع سرمایه‌گذاران منجر می‌شود، با این حال، با عنایت به همپوشانی حیطۀ صلاحیتی نهادهای ناظر بازار پول و بازار سرمایه در خصوص بانک‌ها‌، در برخی موارد به بروز اختلال در کارایی آنها می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

• بازار اوراق بهادار
• بازار سرمایه
• بانک
• حاکمیت شرکتی
• سازمان بورس و اوراق بهادار ایران
• شورای عالی بورس
• نظارت

عنوان مقاله [English]

Supervision of Private Banks by the Iranian Security and Exchange Organization From the Viewpoint of Transparency and Efficiency as Principles of Public Law

نویسندگان [English]

• Reza Tajarlou 1
• Reza Khodabakhsh 2

1 Assistant Prof., Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student in Public Law, Alborz Campus, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

According to Article 31 of the the Monetary and Banking Law of Iran, banks may only be incorporated as public joint-stock companies with registered shares. Moreover, according to Article 36 of the Law on Permanent Provisions of Economic, Social and Cultural Development Programs, all public joint-stock companies are required to register with the Iranian Security and Exchange Organization (SEO) as the custodian and supervisor of the capital markets. Thus, establishment of any banks requires initial public offering of banks' shares and conducting secondary transactions needs registration at Tehran Stock Exchange or Iran FaraBourse Co. (IFB). Consequently, all banks are necessarily considered issuers of securities and therefore they are under the supervision of the SEO and subject to the regulations approved by the Securities & Exchange High Council and the rules set by the relevant stock exchange. The purpose of this paper is to examine the institutions that oversee the capital market, the scope of their powers and how they monitor banks, and their compliance with the principles of public law, including transparency and efficiency. To this end, after examining the issue from the perspective of monitoring securities transactions, disclosure of information and corporate governance as three main areas of bank supervision, the study’s findings suggest that the oversight of the banks by the capital market supervisory institutions, leads to transparency in the performance of banks and the protection of of investors interests. However, due to the overlapping jurisdiction of the regulators of the money market and the capital market over banks, in some cases oversight can disrupt the banks efficiency.

فصل دوم - ارکان بازار اوراق بهادار از قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران

در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حُسن اجرای این قانون، شورا و سازمان با ترکیب، وظایف و اختیارات مندرج در این قانون تشکیل می‌شود.

شورا بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاستهای کلان آن بازار را بر عهده دارد. اعضای شورا به شرح ذیل می‌باشد:
۱ - وزیر امور اقتصادی و دارایی.
۲ - وزیر صنعت، مع-دن و تجارت.
۳ - رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
۴ - روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون.
۵ - رئیس سازمان که به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان نیز انجام وظیفه خواهد کرد.
۶ - دادستان کل کشور یا معاون وی.
۷ - یک ارکان بازار سرمایه در ایران نفر نماینده از طرف کانونها.
۸ - سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل های حرفه‌ ای بازار اوراق بهادار به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران.
۹ - یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی ‌ربط و تصویب هیات وزیران برای هر بورس کالایی.
تبصره ۱ - ریاست شورا با وزیر امور اقتصادی و دارایی خواهد بود.
تبصره ۲ - مدت ماموریت اعضای موضوع بندهای (۷)، (۸) و (۹) پنج سال است و آنان را نمی توان از میان اعضای هیات مدیره و کارکنان سازمان انتخاب کرد.
تبصره ۳ - انتخاب مجدد اعضای موضوع بندهای (۷)، (۸) و (۹) این ماده حداکثر برای دو دوره امکان پذیر خواهد بود.
تبصره ۴ - اعضای موضوع بند (۹)، فقط در جلسات مربوط به تصمیم گیری همان بورس شرکت می کنند.

وظایف شورا به شرح زیر می‌باشد:
۱ - اتخاذ تدابیر لازم جهت ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای این قانون.
۲ - تعیین سیاستها و خط مشی بازار اوراق بهادار در قالب سیاستهای کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط.
۳ - پیشنهاد آئین نامه ‌های لازم برای اجرای این قانون جهت تصویب هیات وزیران.
۴ - تصویب ابزارهای مالی جدید.
۵ - صدور، تعلیق و لغو مجوز فعالیت بورسها، بازارهای خارج از بورس، شرکتهای سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و شرکتهای تامین سرمایه.
۶ - تصویب بودجه و صورتهای مالی سازمان.
۷ - نظارت بر فعالیت و رسیدگی به شکایت از سازمان.
۸ - تصویب نوع و میزان وصولی های سازمان و نظارت بر آنها.
۹ - انتخاب بازرس - حسابرس سازمان و تعیین حق ‌الزحمه آن.
۱۰ - انتخاب اعضای هیات مدیره سازمان.
۱۱ - تعیین حقوق و مزایای رئیس و اعضای هیات مدیره سازمان.
۱۲ - انتخاب اعضای هیات داوری و تعیین حق ‌الزحمه آنان.
۱۳ - اعطای مجوز به بورس به منظور عرضه اوراق بهادار شرکتهای پذیرفته شده خود در بازارهای جهانی.
۱۴ - اعطای مجوز پذیرش اوراق بهادار خارجی به بورس.
۱۵ - اعطای مجوز به بورس جهت معاملات اشخاص خارجی در بورس.
۱۶ - سایر اموری که به تشخیص هیات وزیران به بازار اوراق بهادار مربوط باشد.
تبصره - مصوبات شورا پس از تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی لازم‌ الاجراء خواهد بود.

سازمان، موسسه عمومی غیردولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکتها در بورسها و سایر درآمدها اداره خواهد شد. منابع لازم برای آغاز فعالیت و راه‌ اندازی سازمان یاد شده از محل وجوه امانی شورای بورس نزد سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران تامین می‌شود.
تبصره - اساسنامه و تشکیلات سازمان حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط شورا تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

هیات مدیره سازمان دارای پنج عضو است که از میان افراد امین و دارای حُسن شهرت و تجربه در رشته مالی منحصراً از کارشناسان بخش غیردولتی به پیشنهاد رئیس شورا و با تصویب شورا انتخاب می‌شوند. رئیس شورا حکم اعضای هیات مدیره را صادر می کند.

وظایف و اختیارات هیات مدیره سازمان به شرح زیر است:
۱ - تهیه آئین نامه‌ های لازم برای اجرای این قانون و پیشنهاد آن به شورا.
۲ - تهیه و تدوین دستورالعملهای اجرایی این قانون.
۳ - نظارت بر حُسن اجرای این قانون و مقررات مربوط.
۴ - ثبت و صدور مجوز عرضه عمومی اوراق بهادار و نظارت بر آن.
۵ - درخواست صدور، تعلیق و لغو مجوز تاسیس بورسها و سایر نهادهایی که تصویب آنها بر عهده شورا است.
۶ - صدور، تعلیق و لغو مجوز تاسیس کانونها و نهادهای مالی موضوع این قانون که در حوزه عمل مستقیم شورا نیست.
۷ - تصویب اساسنامه بورسها، کانونها و نهادهای مالی موضوع این قانون.
۸ - اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار.
۹ - اعلام آن دسته از تخلفات در بازار اوراق بهادار که اعلام آنها طبق این قانون بر عهده سازمان است به مراجع ذی ‌صلاح و پیگیری آنها.
۱۰ - ارائه صورتهای مالی و گزارشهای ادواری در مورد عملکرد سازمان و همچنین وضعیت بازار اوراق بهادار به شورا.
۱۱ - اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران در بازار اوراق بهادار.
۱۲ - ایجاد هماهنگی های لازم در بازار اوراق بهادار و همکاری با سایر نهادهای سیاست گذاری و نظارتی.
۱۳ - پیشنهاد به کارگیری ابزارهای مالی جدید در بازار اوراق بهادار به شورا.
۱۴ - نظارت بر سرمایه گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی در بورس.
۱۵ - تهیه بودجه و پیشنهاد انواع درآمدها و نرخهای خدمات سازمان جهت تصویب توسط شورا.
۱۶ - تصویب سقف نرخهای خدمات و کارمزدهای بورس و سایر نهادهای مالی موضوع این قانون.
۱۷ - صدور تاییدنامه سازمان قبل از ثبت شرکتهای سهامی عام نزد مرجع ثبت شرکتها و نظارت سازمان بر آن شرکتها.
۱۸ - بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکتهای ثبت شده نزد سازمان.
۱۹ - همکاری نزدیک و هماهنگی با مراجع حسابداری به ویژه هیات تدوین استانداردهای حسابرسی.
۲۰ - انجام تحقیقات کلان و بلندمدت برای تدوین سیاستهای آتی بازار اوراق بهادار.
۲۱ - همکاری و مشارکت با مراجع بین ‌المللی و پیوستن به سازمانهای مرتبط منطقه ‌ای و جهانی.
۲۲ - انجام سایر اموری که از طرف شورا به سازمان محول شده باشد.

مدت عضویت هر یک از اعضای هیات مدیره پنج سال است و انتخاب مجدد آنان برای یک دوره دیگر بلامانع است.

رئیس هیات مدیره سازمان از بین اعضاء هیات مدیره به پیشنهاد اعضاء و تصویب شورا برای مدت سی ماه تعیین خواهد شد.
تبصره ۱ - رئیس هیات مدیره، رئیس سازمان و بالاترین مقام اجرایی آن خواهد بود.
تبصره ۲ - وظایف و حدود اختیارات رئیس سازمان در اساسنامه سازمان تعیین خواهد شد.

اشتغال اعضای هیات مدیره به صورت موظف و تمام وقت بوده و به هیچ وجه حق اشتغال یا پذیرش مسوولیت دیگری در سایر دستگاهها، بنگاهها و نهادها اعم از دولتی و غیردولتی را نخواهند داشت.

در صورت برکناری، فوت و یا استعفای هر یک از اعضای هیات مدیره، جانشین وی برای مدت باقی مانده، ظرف پانزده روز حسب مورد به ترتیب مقرر در ماده (۶) منصوب خواهد شد. شرایط برکناری در اساسنامه سازمان قید خواهد شد.

اعضای هیات مدیره قبل از شروع به کار در سازمان موظفند در جلسه شورا سوگند یاد کنند که وظایف قانونی خود را به نحو احسن انجام دهند و در انجام وظایف نهایت دقت و بی طرفی را به کار برند و کلیه تصمیماتی را که می گیرند مقرون به صلاح کشور بوده و رعایت حفظ اسرار سازمان و هیات مدیره را بنمایند. متن سوگندنامه در اساسنامه سازمان مندرج خواهد شد.

حقوق و مزایای رئیس و اعضای هیات مدیره سازمان از محل بودجه سازمان پرداخت می‌شود.
تبصره - حق حضور اعضای غیردولتی شورا در جلسات شورا، به پیشنهاد رئیس شورا و با تصویب شورا تعیین و از محل بودجه سازمان پرداخت می‌شود.

در بدو انتصاب و خاتمه عضویت، اعضای هیات مدیره باید فهرست دارایی های خود، همسر و افراد تحت تکفل خود را به شورا گزارش نمایند.

حسابرس - بازرس سازمان از بین موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی برای یک سال توسط شورا انتخاب می‌شود، انتخاب حسابرس - بازرس حداکثر برای دو دوره امکانپذیر خواهد بود.

انجام هرگونه معاملات اوراق بهادار ثبت شده یا در شرف ثبت نزد سازمان یا هرگونه فعالیت و مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم در انجام معاملات مذکور توسط اعضای شورا، سازمان، مدیران و شرکای موسسه حسابرسی سازمان و نیز اشخاص تحت تکفل آنها ممنوع است.

اعضای شورا و سازمان موظفند فعالیتهای اقتصادی و مالی خود و همچنین مشاغل تمام وقت یا پاره وقت خود را که طی دو سال اخیر به آن اشتغال داشته ‌اند یا دارند، به رئیس قوه قضائیه گزارش دهند.

اعضای شورا، سازمان، مدیران و شرکای موسسه حسابرسی سازمان مکلفند از افشای مستقیم یا غیرمستقیم اطلاعات محرمانه‌ ای که در اجرای وظایف خود از آنها مطلع می‌شوند، حتی پس از خاتمه دوران تصدی خود، خودداری کنند. متخلف به مجازاتهای مقرر در ماده (۴۶) این قانون محکوم می‌شود.

سازمان می‌تواند در اجرای وظایف قانونی خود با مجوز دادستان کل کشور، اطلاعات مورد نیاز در چارچوب این قانون را از کلیه بانکها، موسسات اعتباری، شرکتهای دولتی، دستگاههای دولتی و عمومی، از جمله دستگاههایی که شمول حکم نسبت به آنها مستلزم ذکر یا تصریح نام آنهاست و نیز اشخاص حقیقی یا حقوقی غیردولتی مطالبه نماید. کلیه دستگاهها و اشخاص مذکور مکلفند اطلاعات مورد نیاز سازمان را در موعد تعیین شده ارائه نمایند.