چگونه نفت خام را معامله کنید

قرارداد آتی به چه معناست؟ چطور معامله می شود؟

مفاهیم و موضوعات مرتبط به بازارهای مالی و اقتصادی همیشه جذابیت زیادی برای علاقه مندان حسابداری و دیگر علوم مالی داشته اند. مفاهیم زیادی وجود دارد که برای فعالیت موثر در بازارهای مالی بهتر است که با آن ها آشنایی کافی داشته باشید و البته در برخی موارد لازم است در مورد آن ها تخصص کافی را به دست بیاورید. اما یکی از مفاهیمی که اطلاع و دانش ابتدایی در مورد آن به درد هر شخص فعال در بازارهای مالی می خورد، عبارت قرارداد آتی است.

در این مقاله به توضیح مفهوم قرارداد های آتی می پردازیم و توضیحات مفیدی در مورد آن ارائه می دهیم، اما قبل از اینکه به سراغ این مفهوم برویم ابتدا باید به موضوع ابزار مشتقه بپردازیم.

در میان این مقاله پیشنهاد می کنیم از مقاله جذاب حسابداری حقوق و دستمزد نیز دیدن کنید.

ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتقه، ابزار مشتق یا (Derivative Contract) قرارداد یا اوراقی هستند که ارزش آن ها به ارزش اوراق بهادار، کالا، شمش یا ارز وابسته بوده و ارزش مستقلی برای خود ندارند. این ابزارها معمولا از بازارهای پایه مثل بازار کالا، انرژی، ارز، سرمایه و … ترکیب می شوند و در بورس های مورد نظر مورد معامله قرار می گیرند.

ابزار مشتقه به دو دسته تقسیم می شود:

1. پیمان آتی
2. اختیار معامله

در این مقاله قصد داریم در مورد پیمان آتی توضیحاتی ارائه دهیم.

قرارداد آتی (پیمان آتی) چیست؟

قرارداد آتی یا پیمان آتی (Future Contracts) اوراق مالی قابل معامله ای است که می توان آن را در بازارهای مالی مبادله کرد. در قرارداد آتی که بر پایه عقد صلح می باشد، فروشنده پیمان می بندد که در تاریخ مشخصی، مقدار مشخصی کالا را در قبال مبلغی که در هنگام ایجاد قراردادآتی توافق می شود به خریدار قرارداد آتی تحویل بدهد.

قرارداد آتی برای اولین بار در سال 1972 وارد بازارهای مالی شد و قبل از آن تنها در زمینه معاملات محصولات کشاورزی و سوخت های فسیلی مورد استفاده قرار می گرفت.

در واقع قرارداد آتی نوعی قرارداد است که جنبه حقوقی مالی دارد و بین دو طرف فروشنده و خریدار بسته می شود.

برای درک بهتر موضوع اجازه دهید از یک مثال استفاده کنیم.

فرض کنید شما یک کشاورز هستید که می دانید 6 ماه دیگر 50 تن گندم برداشت می کنید. شما می توانید از حالا توافق کنید که بعد از گذشت 6 ماه 50 تن گندم به طرف معامله تحویل می دهید و آن را از همین الان به مبلغ مشخصی می فروشید. بعد از گذشت 6 ماه مهم نیست قیمت گندم چقدر باشد، شما موظفید طبق قرارداد آتی که با خریدار بسته اید بعد از 6 ماه، 50 تن گندم با قیمت توافق شده به خریدار تحویل دهید. در واقع قرارداد آتی را می توان نوعی پیش فروش به حساب آورد.

در این میان پیشنهاد می کنیم سری به صفحه نرم افزار حضور و غیاب سپیدار بزنید تا از امکانات بی نظیر این نرم افزار اطلاع کسب کنید.

انواع قرارداد آتی

قراردادهای آتی اکنون به 2 دسته اصلی تقسیم می شوند:

1. قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی همچون نفت خام، شمش طلا، گندم و …
2. قرارداد آتی سهام و شاخص

در مورد کالاهای فیزیکی بازار قرارداد های آتی تا چند سال پیش در ایران وجود نداشت و بعد از فراهم شدن زمینه های آن در ایران با بازار آتی سکه شروع به فعالیت کرد. اکنون بازار قراردادهای آتی در زمینه زعفران نیز فعال است و قرار است برای سایر کالاهای اساسی نیز فعال شود.

قرارداد آتی سهام نیز در اواسط سال 97 فعالیت خود را شروع کرد و از قضا مورد استقبال نیز قرار گرفت. گفته می شود که توسعه هر چه بیشتر این بازار منافع بسیاری برای مصرف کنندگان نهایی و تولیدکنندگان دارد و بیشترین ضرر در مورد آن نصیب دلالان می شود.

کاربرد قراردادهای آتی چیست؟

البته در پایان پاراگراف قبل به مزیت مهم و بزرگی در مورد قراردادهای آتی پرداختیم، اما در این بخش می خواهیم به کاربردهای این پیمان ها بپردازیم.

وقتی هر کسی می تواند معاملات خود را طبق قیمت روز انجام دهد و در لحظه کالاهای مورد نیاز خود را معامله کند چرا باید به قرارداد آتی علاقه مند باشد؟

2 دلیل وجود دارد:

1. با استفاده از قراردادهای آتی خریدار خود را در برابر تغییرات قیمت در ماه ها یا سال های پیش رو بیمه می کند و می تواند در قیمت گذاری با دست بازتری با رقبای خود رقابت کند.
2. هر کسی می تواند از طریق تحلیل بازار و خرید و فروش کالا با استفاده از قراردادهای آتی سود کسب کند.

چطور انگیزه کافی برای استفاده از قرارداد آتی وجود دارد؟

مهمترین انگیزه ای که می تواند باعث استفاده از قرارداد آتی شود، عدم اطمینان از آینده است. از طرفی تولیدکنندگان کالا که مصرف کننده های کالاهای اساسی هستند ممکن است از قیمت های آتی به ترس بیفتند و کشاورز تولید کننده کالای اساسی نیز در زمان حال نیاز به نقدینگی دارد.

طبق دلیل دوم که مربوط به کسب سود بود، اگر شما تحلیل گر خوبی باشید می توانید از طریق قرارداد آتی کسب سود کنید. برای مثال اگر شما حدس می زنید که قیمت نفت قرار است در ماه های آینده افزایش پیدا کند، می توانید نفت را با قیمت کنونی معامله کنید. در صورتی که بعد از گذشت ماه ها و رسیدن سررسید تحویل کالا، قیمت آن افزایش یافته باشد شما به شدت سود خواهید برد.

قرارداد اختیار معامله (Options Contract) چیست؟

یکی از مفاهیم مشابه با قرارداد آتی مفهوم قرارداد اختیار معامله است. در این قرارداد یک طرف قرارداد متعهد می شود در بازه زمانی مشخص و قیمتی تعیین شده دارایی پایه ای را به طرف دیگر معامله بفروشد. طرف دیگر معامله می تواند دارایی مورد نظر را خریداری کند یا این کار را نکند. البته اگر خریداری نکند مبلغی را در ازای این حق از دست می دهد، اما در صورتی که خریدار تمایل داشته باشد معامله را کامل کند فروشنده بالاجبار باید دارایی را معامله کند.

این مفهوم به دلیل ماهیتش تشابهاتی با قرارداد آتی دارد، اما تفاوت های بسیاری هم با آن دارد.

در پایان پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش حسابداری پیمانکاری را بخوانید. در این مقاله در رابطه با موضوع حسابداری شرکت های پیمانکاری توضیحات جذابی ارائه کرده ایم.

افزایش تولید نفت

توافقات صورت گرفته بین اوپک و اوپک پلاس باعث فشرده سازی قیمت جهانی نفت خام شد .

بر اساس توافقات صورت گرفته از ماه مارس حجم تولید کشور های نفت خیز معادل ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت .

از سوی دیگر کشور های لیبی و نیجریه به دلایل فنی توانایی تولید نفت توافقی خود را ندارند که در نهایت کشور های عربستان وامارات متحده عربی مجبور هستند کمکاری لیبی و نیجریه را جبران کنند .

درباره مدیریت

مطالب زیر را حتما مطالعه کنید

امارات حجم تولید نفت خود را افزایش می دهد

تحلیلگران بانک جی پی مورگان : نفت خام 380 دلار

چین در حال خرید نفت از ایران

افزایش شدید درآمد نفتی کشور های نفتخیز

نفت 130 دلاری ؟

افزایش فشار ها روی قیمت نفت و گاز

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

ما را در شبکه اجتماعی دنبال کنید:

برای آگاهی از آخرین آموزش ها، در خبرنامه عضو شوید.

سلب مسئولیت

بازار های مالی همواره دارای ریسک های پیش بینی نشده است . کاربران و فعالین بازار های مالی حتما باید با آگاهی کامل و سپری کردن مهارت های مورد نیاز وارد بازار شوند . محتواهای منتشر شده در سایت rmcharts.ir صرفا مقالات و محتواهای علمی یا آموزشی بوده و سایت هیچ گونه مسئولیتی نسبت به تصمیمات کاربران ندارد . کاربران با اختیار کامل و آگاهی کامل از محتوای این سایت استفاده می‌کنند.

تماشا کنید: بشکه‌ی نفت بخرید؛ نگهداری و فروشش هم با خودتان! / گزارشی از طرح جدید دولت رئیسی برای فروش نفت به مردم

چند روز پیش رسانه‌ها از طرح جدیدی در دولت خبر دادند که بر اساس آن شرکت ملی نفت ایران قصد دارد اوراق کالایی نفت را در بازار داخلی عرضه کند و به گفته خودشان مردم به جای خرید سکه و طلا و ارز برای سرمایه‌گذاری این اوراق نفتی را با تاریخ سررسید مشخصی خریداری کنند و از قبل افزایش قیمت نفت سودآوری کنند. البته طبق نوشته این رسانه‌ها جزئیات این طرح که هنوز در فرآیند کارشناسی در نهادهایی مانند وزارت نفت، وزارت اقتصاد و بورس انرژی است مشخص نشده و به همین دلیل تاریخ سررسید و پلتفرم‌هایی که قرار است معاملات این اوراق در آن انجام شود مشخص نشده است.

سرویس اقتصادی «انتخاب»: چند روز پیش رسانه‌ها از طرح جدیدی در دولت خبر دادند که بر اساس آن شرکت ملی نفت ایران قصد دارد اوراق کالایی نفت را در بازار داخلی عرضه کند و به گفته خودشان مردم به جای خرید سکه و طلا و ارز برای سرمایه‌گذاری این اوراق نفتی را با تاریخ سررسید مشخصی خریداری کنند و از قبل افزایش قیمت نفت سودآوری کنند. البته طبق نوشته این رسانه‌ها جزئیات این طرح که هنوز در فرآیند کارشناسی در نهاد‌هایی مانند وزارت نفت، وزارت اقتصاد و بورس انرژی است مشخص نشده و به همین دلیل تاریخ سررسید و پلتفرم‌هایی که قرار است معاملات این اوراق در آن انجام شود مشخص نشده است.

طرحی مشابه البته با تفاوت‌هایی مهم در مرداد سال ۱۳۹۹ از سودی دولت روحانی برای جبران کسری بودجه دولت و در شرایط تحریم‌های اقتصادی مطرح شد که به طرح گشایش اقتصادی مشهور شد که قویا از جانب مجلس شورای اسلامی رد شد. دولت روحانی دوباره بحث انتشار اوراق سلف نفتی به میزان ۷۰ هزار میلیارد تومان را در لایحه بودجه ۱۴۰۰ گنجاند که باز هم این طرح توسط کمیسیون تلفیق بودجه رد شد و حتی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز این طرح را یک طرح مخرب دانست.

حال دوباره با توجه به ادامه تحریم‌های نفتی و وضعیت بی‌ثبات فروش واقعی نفت در بازار‌های جهانی دولت جدید دوباره این طرح را از سر گرفته و به نظر می‌رسد که قصد دارد این طرح را بعد از اتمام فرآیند کارشناسی به اجرا در بیاورد.

اوراق سپرده کالایی نفت چیست؟

اوایل خرداد امسال بود که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران از پیشنهاد مدل جدید فروش نفت در شرکت ملی نفت ایران خبر داد که فرآیند کارشناسی آن رو به اتمام است. طبق این طرح شرکت ملی نفت ایران بر اساس نفت موجود در مخازن و نیز منابع قابل استحصال نفت کشور اوراق نفتی را به صورت عمومی منتشر می‌کند و هر کس که تمایل به خرید نفت داشته باشد می‌تواند به میزان مشخصی این اوراق را خریداری کند. در واقع فردی که قصد سرمایه‌گذاری در نفت دارد می‌تواند با توجه به برآوردی که از آینده قیمت نفت دارد و نیز میزان سودآوری آن می‌تواند نسبت به خرید این اوراق اقدام کند.

طبق گفته شرکت ملی نفت ایران این اوراق به صورت اوراق سپرده کالایی منتشر خواهند شد و اوراق سپرده کالایی به اوراق بهاداری گفته می‌شود که دارنده آن مالکیت میزان معینی از نفت را اثبات می‌کند. پشتوانه این اوراق سپرده کالایی نفتی نیز قبض انبار استاندارد انبار‌های مورد تایید بورس انرژی است؛ بنابراین اینکه این اوراق دارای پشتوانه انبار است می‌تواند یک دارایی امن به شمار برود. در واقع در معاملاتی که مبتنی بر گواهی سپرده کالا هستند انبار‌ها باید به تایید بورس رسیده باشند.

شرک ملی نفت ایران به میزان مشخصی اوراق نفتی بر اساس موجودی انبار‌ها را در یک پلتفرم معاملاتی عرضه می‌کند و افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند به یک میزان مشخص که جزئیات آن هنوز تعیین نشده اقدام به خریداری اوراق نفتی با یک تاریخ سررسید مشخص کنند.

مدیرعامل بورس انرژی چند روز پیش در توضیح این طرح گفت که با توجه به اینکه اوراق سپرده کالایی صرفا منجر به تحویل فیزیکی کالا خواهد شد لذا تسویه نقدی در این نوع گواهی فروش اوراق مطرح نیست. وی گفته که این مسئله از این جهت اهمیت دارد که در سال‌های بعد هیچ تعهدی برای بازپرداخت مبلغ دارایی و بهره آن ایجاد نخواهد شد. یعنی خریدار این اوراق در تاریخ سررسید دارایی خریداری شده که همان نفت است را به صورت فیزیکی از انبار تحویل می‌گیرد و تسویه چگونه نفت خام را معامله کنید نقدی در این طرح وجود ندارد.

اگر صحبت مدیر عامل بورس انرژی ایران در توضیح این طرح را مد نظر قرار دهیم باید گفت که این سخنان با حرف‌هایی که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران مبنی بر اینکه مردم می‌توانند به جای دلار، سکه، ارز، زمین و مسکن نفت خریداری کنند تا حدی در تناقض است چرا که اگر بحث تحویل فیزیکی نفت مطرح باشد مردم عادی نمی‌توانند چنین سرمایه‌گذاری‌ای انجام دهند و این فقط برای شرکت‌های نفتی و فعالان بازار نفت به عنوان خریدار نهایی کالا مطرح است؛ بنابراین حتی اگر مردم عادی که در شرایط عادی دلار و سکه می‌خرند اگر اوراق نفتی خریداری کنند و نتوانند اوراق خود را در نهایت به شرکت‌های نفتی بفروشند خودشان باید کالا را از انبار تحویل بگیرند که این امر چالش‌هایی را به همراه خواهد داشت، بدین معنی که یا باید انباری برای ذخیره این نفت داشته باشند یا اجاره کنند و یا اینکه باید بتوانند با اجاره یک کشتی نفت را صادر کنند. در حالت کلی در سطح جهان قرارداد‌های آتی نفت با هدف تحویل فیزیکی نفت انجام نمی‌شوند چرا که حجم معاملات انجام گرفته در بورس‌های آتی چندین برابر و گا‌ها چنین هزار برابر میزان تولید نفت است و امکان تحویل همه آن در تاریخ سررسید تقریبا محال است. از طرف دیگر فرآیند تحویل فیزیکی نفت برای افراد سرمایه‌گذار و نه شرکت‌های نفتی به حدی کار پردردسر و پرچالشی است که آن‌ها به هیچ عنوان به فکر تحویل گرفتن نفت نخواهند افتاد و حتی فرآیند آن را نیز از یاد می‌برند و به آن فکر نمی‌کنند. به همین دلیل این طرح با توجه به اینکه موضوع تحویل فیزیکی کالا مدنظر است کارایی لازم را به هیچ عنوان نخواهد داشت چرا که میزان مشارکت‌کنندگان بازار بسیار پایین است.

تفاوت طرح جدید فروش اوراق نفت با اوراق سلف نفتی دولت روحانی

طرح جدید اوراق سپرده کالایی نفتی با طرح گشایش اقتصادی سال ۱۳۹۹ دولت روحانی تحت عنوان اوراق سلف نفتی تفاوت‌های عمده‌ای دارد. اول اینکه طرح جدید تحت عنوان اوراق سپرده کالایی است یعنی در نهایت این اوراق منجر به تحویل فیزیکی از انبار خواهند شد و تسویه نقدی در این طرح وجود ندارد. به همین دلیل خریدار نهایی کالا باید نفت خام یا میعانات گازی را تحویل بگیرد و این در حالیست که در طرح اوراق سلف نفتی بحث تسویه نقدی اوراق با نرخ روز دلار به همراه بهره (سالانه ۱۷ تا ۱۸ درصد در صورت کاهش قیمت نفت) مطرح بود. بدین ترتیب در طرح اوراق سلف نفتی تقریبا تمامی مردم می‌توانستند سرمایه‌گذاری کنند و در تاریخ سررسید میزان نقدی به همراه بهره اوراق را تحویل بگیرند.

تفاوت دیگر بحث ضمانت اوراق نفتی است. دولت روحانی بر جذاب کردن سرمایه‌گذاری در اوراق نفت نرخ سود سپرده بلندمدت را به عنوان پشتوانه اوراق خود قرار داده بود. بدین ترتیب کسی که این اوراق را می‌خرید قطعا در تاریخ سررسید می‌توانست اوراق خود را به نرخ سود معینی دوباره به فروش برساند. اما در این طرح جدید با توجه به اینکه تحویل فیزیکی کالا مدنظر است به نظر نمی‌رسد ضمانتی برای این اوراق سپرده کالایی وجود داشته باشد و صرفا بحث نوسانات قیمت نفت مطرح است. این موضوع باعث عدم جذابیت این اوراق خواهد شد. چرا که نفت نوسانات زیادی دارد و می‌تواند خریداران را دچار زیان کند. به تعبیری ریسک این اوراق نسبت به طرح قبلی بیشتر است هر چند که هنوز جزئیات این اوراق منتشر نشده و باید دید که شرکت ملی نفت ایران چه تضمینی برای دارندگان این اوراق فراهم می‌کند.

مزایا و معایب اوراق نفتی جدید

مهمترین مزیت طرح جدید فروش اوراق نفتی نسبت به طرح گشایش اقتصادی دولت روحانی این است که تعهدی برای دولت برای بازپرداخت اصل پول و بهره آن فراهم نمی‌کند چرا که خریدار نهایی این اوراق باید کالا را به صورت فیزیکی از انبار تحویل بگیرد. این بدین معنی است که در نهایت فقط شرکت‌های نفتی از چنین امکانی برخوردار هستند که بتوانند این کالا را تحویل بگیرند و آن را یا در بازار داخل به فروش برسانند یا آن را صادر کنند.

اما مهمترین عیب این طرح کارایی محدود آن برای سرمایه‌گذاری و جمع‌آوری نقدینگی از بازار است. با توجه به اینکه خریدار نهایی این کالا فقط فعالان بازار نفت و شرکت‌های نفتی هستند در نتیجه اقبال به این طرح از سوی آحاد جامعه احتمالا محدود خواهد بود. در طرح گشایش اقتصادی دولت روحانی خریدار می‌توانست به صورت نقدی با دولت تسویه کند و از مزایای افزایش قیمت نفت یا سود تضمین شده ۱۷ تا ۱۸ درصد سالانه بهره ببرد و در عوض به دولت برای فروش نفت وکالت بدهد. اما در طرح جدید چنین امکانی وجود ندارد و دست کم بر اساس اطلاعات دریافتی بهره تضمین‌شده‌ای برای این سرمایه‌گذاری وجود ندارد و سودآوری در این طرح صرفا از محل نوسانات قیمت نفت خواهد بود. طبیعتا ریسک این سرمایه‌گذاری بالاتر است.

در طرح گشایش اقتصادی دولت روحانی سرمایه‌گذاری در خرید نفت بر اساس نرخ ارز پیش‌بینی شده بود و خریداران می‌توانستند در تاریخ سررسید به همراه سود به نرخ روز ارز تسویه کنند. بدین ترتیب در صورتی که دولت موفق به فروش نفت در بازار جهانی نشود این موضوع منجر به کسری و افزایش پایه پولی می‌شد چرا که برای بازپرداخت اصل سرمایه خریداران می‌بایست اقدام به چاپ پول بکند. اساسا همین موضوع باعث رد طرح در مجلس شد و دولت جدید می‌بایست بار بدهی‌ها را تقبل کند. اما در طرح جدید، ارزی و ریالی بودن طرح اهمیت چندانی نخواهد داشت چرا که در نهایت خود کالا به صورت فیزیکی به خریدار تحویل داده خواهد شد و خریدار نهایی کالا اگر یک فرد عادی باشد یا باید آن را دوباره در بازار داخل به پالایشگاه‌ها بفروشد یا اینکه آن را صادر کند.

باید دید که جزئیات این طرح چگونه است و سرکت ملی نفت ایران و وزارت اقتصاد چه راهبرد‌هایی برای موفقیت این طرح در دست اجرا دارند و برای جذابیت این طرح برای مردم چه راهکاری اندیشیده‌اند. طبیعتا برای اینکه این طرح هم برای دولت نقدینگی فراهم کند و هم اینکه منبعی جذاب برای سرمایه‌گذاری باشد باید دارای آپشن‌های سودآور اقتصادی باشد تا اقبال مردم به آن فراهم شود، در غیر این صورت این طرح چگونه نفت خام را معامله کنید عملا کارایی نخواهد داشت.

طرح فروش نفت به مردم چگونه اجرایی می‌شود؟

براساس اطلاعات منتشر شده قرار است، اوراق گواهی سپرده کالایی نفت در بورس (احتمالا بورس انرژی) عرضه شود. در قالب این طرح سرمایه‌گذاران می‌توانند این اوراق مبتنی‌بر نفت را خریداری کنند.

پیشنهاد وزارت نفت درخصوص فروش نفت خام به مردم در قالب اوراق گواهی سپرده کالایی نفت در کمیسیون تخصصی شورای اقتصاد بررسی شد. قرار است این طرح پس از نهایی شدن و تصویب در شورای اقتصاد و تأیید دولت به اجرا گذاشته شود.

به گزارش همشهری، مرداد سال ۹۹ بود که دولت حسن روحانی از طرح گشایش اقتصادی یا همان فروش نفت خام به مردم رونمایی کرد؛ طرحی که در نهایت به‌دلیل مخالفت مجلس به نتیجه نرسید، زیرا مشخص نبود آیا در این طرح فروش نفت به مردم در قالب صندوق قابل معامله کالایی انجام می‌گیرد یا با فروش اوراق سلف استاندارد موازی عملیاتی خواهد شد؟ حالا وزارت نفت دولت سیزدهم پیشنهاد فروش نفت خام به مردم را با هدف مهار نقدینگی، در قالب اوراق گواهی سپرده کالایی نفت خام، مطرح کرده است.

به‌گفته محسن خجسته‌مهر، بخشی از تامین مالی پروژه‌های نفتی از مسیر فروش این اوراق در بورس انرژی صورت می‌گیرد. به‌گفته این مقام نفتی طرح پیشنهادی در مراحل پایانی کارشناسی قرار دارد. در خبری تازه سازمان برنامه و بودجه دیروز اعلام کرد پیشنهاد ارائه شده از وزارت نفت، در کمیسیون تخصصی شورای اقتصاد بررسی شده است.

مدل فروش نفت به مردم

براساس اطلاعات منتشر شده قرار است، اوراق گواهی سپرده کالایی نفت در بورس (احتمالا بورس انرژی) عرضه شود. در قالب این طرح سرمایه‌گذاران می‌توانند این اوراق مبتنی‌بر نفت را خریداری کنند. گفته شده نقدینگی جمع شده از این طریق به پروژه‌های نفتی تزریق خواهد شد. اوراق گواهی سپرده کالایی نفت که بر پایه نفت خام منتشر خواهد شد، با احتساب نوسان قیمت جهانی نفت خام، در بورس عرضه خواهد شد. اوراق مورد نظر در بازار ثانویه یعنی تابلوی بورس قابل معامله خواهد بود.

متقاضیان در زمان تسویه، می‌توانند اوراق خود را به بشکه‌های نفت تبدیل کنند. مقامات وزارت نفت می‌گویند: انتشار این اوراق با توجه به روند رو به رشد قیمت نفت در بازار جهانی می‌تواند جذابیت‌های لازم را برای جذب سرمایه از بورس داشته باشد.

نقدینگی در مسیر نفت

در صورت تصویب نهایی پیشنهاد جدید وزارت نفت در شورای اقتصاد، نه‌تن‌ها نقدینگی از سطح جامعه جمع خواهد شد بلکه می‌تواند به راهکاری برای تامین نقدینگی در پروژه‌های بالادستی نفتی تبدیل شود، ضمن اینکه سرمایه‌گذاران می‌توانند از محل سود حاصل از سرمایه‌گذاری خود در بورس درآمد مناسبی شناسایی کنند. سال‌هاست که پیشنهاد فروش نفت خام به مردم در دولت‌های مختلف مطرح بوده، طرحی که تاکنون در هیچ دولتی به جمع‌بندی نهایی و مرحله اجرا نرسیده است.

حسن مرادی، نماینده پیشین مجلس و کارشناس انرژی با اشاره به نیاز صنعت نفت به نقدینگی و نبود سرمایه‌گذاری مؤثر خارجی در این صنعت می‌گوید: دولت باید سود این اوراق را متناسب تعیین کند، به‌گونه‌ای که سبب جذابیت نسبت به دیگر اوراق شود، زیرا اگر سود قابل‌توجهی داشته باشد، دلیلی ندارد از طرف جامعه مورد استقبال قرار نگیرد.

اردیبهشت‌ماه امسال محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره آخرین وضعیت اجرای طرح اوراق گواهی سپرده کالایی نفت خام گفته بود: جزئیات این طرح تا ۲ ماه آینده اعلام خواهد شد. او تأکید کرد: پس از مذاکره با بانک مرکزی، بورس انرژی و سازمان برنامه و بودجه، در حال مذاکره برای دریافت مجوز هستیم و قرار است این طرح همسو با اقتصاد مقاومتی و مردمی‌سازی اقتصاد باشد و به تنوع روش‌های فروش در شرکت ملی نفت ایران کمک کند. به‌گفته این مقام ارشد نفتی با اجرایی شدن طرح فروش نفت خام به مردم، هم الگوی جدیدی برای سرمایه‌گذاری پیش روی مردم قرار می‌گیرد، هم اینکه نقدینگی جمع‌آوری و نرخ تورم کنترل خواهد شد.

نفت بخریم یا سکه و دلار؟

دولت امیدوار است با این طرح جدید مردم را تشویق کند به جای سرمایه‌گذاری در بازار‌های دارای قدرت نقدشوندگی بالا نظیر سکه، طلا و ارز، آن‌ها را به سرمایه‌گذاری در بازار نفت خام سوق دهد تا پس‌انداز‌های خود را به تامین مالی پروژه‌های نفتی اختصاص دهند. البته چالش اصلی به لغو تحریم‌ها بستگی دارد که در این صورت ممکن است دولت با برداشته شدن تحریم‌ها، انگیزه کافی برای فروش نفت چگونه نفت خام را معامله کنید خام به مردم را نداشته باشد.

تفاوت طرح روحانی و رئیسی

وقتی در مرداد سال ۹۹ دولت حسن روحانی برای جبران کسری بودجه طرح گشایش اقتصادی را برای انتشار اوراق سلف نفتی به میزان ۷۰ هزار میلیارد تومان به مجلس پیشنهاد کرد، کمیسیون تلفیق بودجه این پیشنهاد را رد و مرکز پژوهش‌های مجلس هم آن را مخرب اعلام کرد. اما طرح دولت رئیسی چیست؟ هرچند جزئیات طرح پیشنهادی وزارت نفت اعلام نشده، اما اوراق سپرده کالایی، نوعی قبض انبار و اوراق بهاداری است که دارنده آن مالکیت میزان معینی از نفت خام را در اختیار می‌گیرد. پشتوانه این اوراق قبض انبار استاندارد مورد تأیید بورس انرژی است که از آن به‌عنوان یک دارایی امن یاد می‌شود.

به این ترتیب شرکت ملی نفت ایران به میزان مشخصی اوراق نفتی را، براساس موجودی انبار‌هایش، در یک پلتفرم معاملاتی، یعنی بورس، عرضه می‌کند و افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند به یک میزان مشخص که جزئیات آن هنوز تعیین نشده به خرید اوراق نفتی با یک تاریخ سررسید مشخص، اقدام کنند. نقطه تمایز طرح دولت رئیسی با طرح مدنظر دولت روحانی این است که در طرح دولت فعلی، تعهدی برای دولت جهت بازپرداخت اصل پول و بهره آن ایجاد نمی‌شود، زیرا خریداران اوراق باید نفت را در سررسید به‌صورت فیزیکی از انبار‌ها تحویل بگیرند به این ترتیب اوراق نزدیک به سررسید را قاعدتا تنها شرکت‌های نفتی یا صادرکنندگان آگاه به تجارت بین‌الملل باید بخرند و مالک شوند، اما معامله این اوراق در بازار ثانویه و تالار بورس طبیعتا برای سرمایه‌گذاران حقوقی از جذابیت بالایی برخوردار خواهد بود.

البته گفته می‌شود در آخرین ویرایش نسخه پیشنهادی وزارت نفت راهکار‌هایی چگونه نفت خام را معامله کنید برای مشارکت سرمایه‌گذاران خرد هم پیش‌بینی شده، اما باید دید راهکار طراحان این ایده برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاران، ناشی از افت احتمالی قیمت نفت چیست؟ آیا امکان عرضه اوراق مشتقه، برمبنای این بازار برای پوشش ریسک فراهم خواهد شد؟ چراکه در طرح جدید قرار نیست کف قیمتی برای نفت از سوی دولت تعیین شود، اما از سوی دیگر این امکان وجود دارد که خریداران این اوراق به‌صورت مستقیم یا از طریق کارگزاران واسط با استفاده از ابزار‌های مالی بین‌المللی اوراق خود را به نوعی بیمه کرده و ریسک کاهش قیمت را پوشش دهند. از سوی دیگر قرار است که اوراق سپرده کالایی نفت به‌صورت ارزی و ریالی عرضه شود و با شکل‌گیری بازار ثانویه خریداران و فروشندگان می‌توانند با هم معامله کنند.

تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی

گروه فرآورده های نفتی یکی از گروه های بازار سرمایه است که به دلیل فعالیت پالایشگاه های بزرگ ایران مانند پالایشگاه نفت اصفهان، بندرعباس، تهران، تبریز و. در آن، در بین چگونه نفت خام را معامله کنید فعالان بازار سرمایه به گروه پالایشی معروف شده است. فعالیت اصلی این شرکت ها به این شکل است که نفت خام مورد نیاز خود را از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران دریافت می کنند و پس از انجام عملیات های مختلف و پالایش، آن را به مشتقات نفتی مانند بنزین، نفت کوره و. تبدیل می کنند؛ بنابراین میزان سودآوری آن ها رابطه مستقیمی با قیمت نفت دارد و به همین دلیل در این مقاله به تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی می پردازیم.

قیمت جهانی نفت چگونه تعیین می شود؟

قیمت نفت در بازارهای جهانی کاملا تحت تاثیر عرضه و تقاضا است و در مواقعی که عرضه از تقاضا بیشتر می شود، قیمت نفت پایین می آید و در طرف مقابل، زمانیکه تقاضا از عرضه نفت بیشتر می شود، قیمت نفت افزایش پیدا می کند. بنابراین هر عاملی که مکانیسم عرضه و تقاضا را به هم بزند، می تواند قیمت نفت را دچار نوسان کند که در ادامه به برخی از عوامل تاثیر گذار در قیمت جهانی نفت اشاره می کنیم.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)

اوپک یک سازمان بین المللی است که در آن برخی از کشورهای بزرگ تولید کننده نفت مانند ایران، عربستان، ونزوئلا، الجزایر، عراق و. حضور دارند. این سازمان با هدف حفظ منافع اقتصادی حاصل از فروش نفت کشورهای عضو به وجود آمد و با توجه به در اختیار داشتن حدود 65 درصد ذخایر نفتی جهان توسط این کشورها، تصمیمات اتخاذ شده در نشست های سازمان اوپک تاثیرات بسیار مهمی بر قیمت جهانی نفت دارد.

مصرف نفت خام در کشورهای صنعتی

کشورهای آمریکا، چین، آلمان و. بزرگترین مصرف کنندگان نفت خام در جهان هستند و تحولات کلان اقتصادی در این کشورها می تواند بر روی نوسانات قیمت جهانی نفت اثر گذار باشد.

تحولات جهانی

هر عاملی که باعث کاهش مصرف نفت خام در جهان شود، می تواند قیمت آن را پایین بیاورد؛ به عنوان مثال، در اوایل همه گیری ویروس کرونا، میزان تولید بخش بزرگی از صنایع در جهان کاهش یافت و تقاضا برای خرید نفت خام به شدت پایین آمد و همین موضوع باعث افت چشمگیر قیمت نفت در بازارهای جهانی شد.

تنش های سیاسی و نظامی در مناطق نفت خیز

برخی از مناطق جهان به عنوان نواحی نفت خیز شناخته می شوند و به وجود آمدن هرگونه تنش سیاسی و نظامی در این مناطق می تواند بر روی قیمت نفت اثرگذار باشد؛ به عنوان مثال، جنگ خلیج فارس (تنش میان عراق و کویت و سپس مداخله آمریکا در سال 1991) که در خاورمیانه رخ داد، به دلیل کاهش میزان تولید نفت خام در عراق و کویت، نوسانات شدیدی را در قیمت نفت به وجود آورد.

نکته: بنابراین قیمت جهانی نفت تابع عوامل مختلفی است که می تواند بر روی آن اثر داشته باشد و از آنجایی که نفت خام به عنوان مواد اولیه اصلی شرکت های پالایشی مورد استفاده قرار می گیرد، نوسانات قیمت نفت در جهان می تواند اثرات قابل توجهی در تحلیل سودآوری این شرکت ها داشته باشد.

تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی به چه صورت است؟

گروه فرآورده های نفتی (پالایشی) در بازار سرمایه، میزبان چند پالایشگاه بزرگ کشور است و این پالایشگاه ها مواد اولیه مورد نیاز خود را از شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی دریافت می کنند و پس از انجام چندین مرحله عملیات فرآوری، محصولات متنوعی را تولید می کنند. بنابراین ماده اصلی که در این رویه مصرف می شود، نفت خام است و بخش بزرگی از هزینه های شرکت های پالایشی را شامل می شود؛ به همین دلیل در ادامه شما را با چگونگی تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی آشنا می کنیم.

کرک اسپرد

برای بررسی تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی، در ابتدا بایستی مفهوم کرک اسپرد را بیان کنیم.

فعالیت اصلی یک پالایشگاه تبدیل کردن یک بشکه نفت خام به فرآورده های نفتی است و اختلاف قیمت یک بشکه نفت خام با یک بشکه از محصولات بدست آمده از آن را کرک اسپرد می نامند و افزایش سودآوری شرکت های پالایشی رابطه مستقیمی با عدد کرک اسپرد آن دارد.

به عنوان مثال، قیمت هر بشکه نفت خام 80 دلار است و میانگین قیمت فرآورده های بدست آمده از آن (بنزین، گازوئیل، نفت کوره و. )، 89 دلار است؛ بنابراین اختلاف قیمت نفت خام و فرآورده های آن 9 دلار است و تحلیل گران بازار سرمایه، اصطلاحا کرک اسپرد این پالایشگاه را عدد 9 در نظر می گیرند؛ به همین دلیل در تحلیل روند سودآوری شرکت های پالایشی اولین نکته ای که باید بررسی کنیم، عدد کرک اسپرد است.

فرمول قیمت گذاری وزارت نفت

تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی را می توان در فرمول قیمت گذاری وزارت نفت نیز شناسایی کرد؛ به این معنا که اصلی ترین فروشنده نفت خام به پالایشگاه های ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی است که همواره فرمول های قیمت گذاری مختلفی برای فروش نفت خام داخلی دارد؛ به عنوان مثال ممکن است قیمت نفت خام داخلی را 95 درصد میانگین قیمت نفت برنت، دبی و عمان در نظر بگیرد، یا اینکه ممکن است قیمت نفت خام را بر مبنای درصدی از قیمت فوب خلیج فارس محاسبه کند. بنابراین قیمت مواد اولیه خریداری شده توسط شرکت های پالایشی می تواند با فرمول های وزارت نفت کاملا تغییر کند که این موضوع یکی از ابهامات این صنعت می باشد و بررسی های تحلیل گران بنیادی ممکن است با ابلاغیه های وزارت نفت، کاملا بی اثر شود.

از طرف دیگر، وقتی که مبنای محاسبه قیمت نفت خام خریداری شده توسط پالایشگاه ها، قیمت فوب خلیج فارس، برنت و یا قیمت های جهانی مندرج در نشریه پلتس باشد، به شکل غیر مستقیم نرخ های داخلی نیز تحت تاثیر قیمت نفت جهانی خواهد بود و تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی، خود را در تابلو معاملات نشان می دهد.

آیا با افزایش قیمت نفت، سودآوری پالایشگاه ها بیشتر می شود؟

جواب این سوال را نیز بایستی در کرک اسپرد پالایشگاه ها پیدا کرد؛ به عنوان مثال ممکن است به واسطه تحولات جهانی، قیمت نفت افزایش پیدا کند، اما به دلیل رکود اقتصادی در کشورهای صنعتی، میزان مصرف نفت کوره در صنایع آن ها کاهش داشته باشد؛ بنابراین در اینجا قیمت مواد اولیه ورودی پالایشگاه ها افزایش پیدا می کند، اما در طرف مقابل قیمت محصولات فروخته شده توسط این شرکت کاهش می یابد که می تواند سودآوری آن را پایین بیاورد.

حال فرض کنید که قیمت نفت افزایش یافته است و به دلیل بالا رفتن هزینه های تولید برای پالایشگاه بزرگ در جهان، قیمت بنزین نیز بالا رفته است؛ بنابراین پالایشگاهی که محصول اصلی آن بنزین است، با افزایش سودآوری مواجه می شود.

به همین دلیل، نگاه یک طرفه به تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی، نمی تواند درست باشد و بایستی قیمت فرآورده های نفتی مانند: بنزین، نفت کوره، گازوئیل و. نیز در نظر گرفته شود.

جمع بندی

تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی را از چند دیدگاه می توان بررسی کرد، اما بایستی خاطر نشان کرد که ابزار اصلی در تحلیل سهام صنایع پالایشگاهی، بررسی «کرک اسپرد» است و همواره اختلاف بین قیمت نفت خام و محصولات پالایشگاه ها به عنوان عامل اصلی سودآوری آن ها در نظر گرفته می شود. از طرف دیگر با توجه نرخ گذاری های وزارت نفت برای مواد اولیه پالایشگاه ها، حاشیه سود آن ها می تواند دچار نوسان شود. بنابراین باید تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشی را بایستی با توجه به نوع تولیدات پالایشگاه مورد نظر و همچنین نرخ گذاری های وزارت نفت بررسی کرد.